Molar um málfar og miðla CLI

 Ágætis aukablað um sögu Hagkaups  fylgir  Morgunblaðinu (17.09.2009). Saga þessa fyrirtækis  err  stórmerk og  sorglegt til þess að  vita  hvernig  glannaskapur hefur nú leitt  fyrirtækið í  fjárhagslegar ógöngur.

Var það ekki   Vilmundur Gylfason  sem  sagði að  Pálmi í Hagkaup   hefði bætt kjör launþega á Íslandi meira en verkalýðsforingjum  hefði  tekist? Orð að sönnu  Saga  Hagkaups og  stofnandans  Pálma Jónssonar er gagnmerk, og segir  frá  ferðalagi  fyrirtækisins á   fimmtíu árum úr fjósi og hlöðu við Miklatorg til  glæstustu  salarkynna  samtímans. Í blaðinu  segir  frá  hvernig   einokun heildsala  var brotin niður, mjólk komið í matvöruverslanir, opnunartími lengdur, einokun á    sölu á  kartöflum lögð  af (  með  dyggum  stuðningi Hafskips  sem fór í farnmgjaldastríð  við Eimskip,sem einokað hafði kartöfluflutninga  til landsins með okur farmgjöldum)  Í öllum þessum málum hafði  Pálmi  Jónsson sigur  gegn rótgrónum hagsmunum hinna  fáu gegn  fjöldanum og lækkaði  vöruverð neytendum til hagsbóta. Tvímælalaust er Pálmi  Jónsson merkasti kaupsýslumaður liðinnar  aldar á Íslandi.

Molaskrifari getur  hinsvegar ekki setið á sér að finna að  eftirfarandi setningum í blaðinu: .. þar sem hægt var að versla  allar helstu nauðsynjar á sama  stað... og Viðskiptavinurinn  verslar vörurnar..  Í báðum  tilvikum hefði átt að nota  sögnina að kaupa. Molaskrifari  verslar stundum  í Hagkaupi og kaupir það sem  hann fær ekki í Bónusi. 

Hefur þú gætt þér á Freyja konfekti, eða  borðað Freyja staur?  Fyrirtækið  66° Norður  auglýsir (17.09.2009) í Fréttablaðinu: Freyja pollagalli. Þarna  ætti  auðvitað að standa  Freyju pollagalli. Ekki man Molaskrifari betur en Sælgætisgerðin Freyja  noti rétta   fallbeygingu  og  tali um Freyju konfekt og  Freyju staura. Auglýsing fyrirtækisins 66° Norður  er ekki til fyrirmyndar.

Úr Vefmogga (17.09.2009): Sveinn Friðfinnsson, sem sagður er tengist fjársvikamáli í Svíþjóð, hefur dvalið langdvölum að undanförnu á æskuslóðum sínum í Grundarfirði.  Við þessa setningu hefur Molaskrifari tvennt að  athuga:  Í  fyrsta lagi  hefði átt að skrifa:...  sem  sagður er  tengjast.. Í öðru lagi hefði farið betur á því að skrifa: ...hefur  dvalist langdvölum .. . Meginmerking sagnarinnar  að  dvelja er að tefja  eða  hindra,( Hvað dvelur Orminn langa?) að  dveljast einversstaðar er  hinsvegar að vera (staddur) einhversstaðar. Ekki í fyrsta skipti ,sem þetta er  nefnt.

Ekki er sá sem skrifar  eftirfarandi í Vefmogga (17.09.2009) vel að sér í beygingafræðum: Elísabetu Englandsdrottningu og móðir hennar, Elísabetu drottningamóður, hryllti við því...  og...   Þar kemur fram að móðir Elísabetu drottningar hafi verið með ristilkrabbamein.. Í fyrra  tilvikinu  ætti auðvitað að  standa  móður og  svo er eignafall nafnsins Elísabet  Elísabetar. Það er einfalt á netinu að fletta upp beygingum íslenskra orða.

 

Athugasemdir

[Um (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 11:14]

Ætti ekki að standa " Ágætis aukablað um sögu Hagkaupa fylgir Morgunblaðinu" í færslunni? Maður gerir jú mörg hagstæð kaup ef maður verslar þar, ekki bara ein...

[Eiður Svanberg Guðnason, 18.9.2009 kl. 12:43]

Það er  nokkuð á  reiki hvort  notuð  er eintala  eða  fleirtala hvorugkynsnafnorðsins  og  fyrirtækjaheitisins Hagkaup. Í  blaðinu er  eintalan notuð og  Molaskrifari hélt  sama sið. Skrifari telur  sig  reyndar hafa heyrt að  stofnandinn, Pálmi Jónsson,  hefði jafnan notað  eintöluna. Á heimasíðu fyrirtækisins er  fleirtalan notuð. Þar er  talað um verslanir Hagkaupa, en  á  forsíðu umrædds blaðs  er talað um  áhrif Hagkaups á íslenska  verslunarsögu.

[Vigdís Ágústsdóttir (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 14:48]

Ég er alveg sammála, Pálmi hefur alltaf í mínum augum verið merkasti kaupsýslumaður 20. aldar á Íslandi og þótt víðar væri leitað.  Og hvað hann var sjálfur látlaus, eina skiptið sem ég sá þennan merka mann, þá var hann með kúst og fægiskúffu, í Kringlunni þá  nýopnaðri, að sópa  við fordyrið við búðina uppi.  Og nafnið HAGKAUP, er eitthvert besta  búðarnafn, sem ég hef heyrt á þessu landi.  Svolítið skemmtilegra en öll þessi útlendu, sem ég myndi ekki leyfa mætti ég ráða. Pálmi var hugsjónamaður og brautryðjandi betri verslunar-hátta á Íslandi. 

[Benedikt (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 14:54]

Ég sé enga ástæðu til að lepja upp vitleysuna hans Pálma. Hagkaup hlýtur að vera fleirtöluorð, maður gerir þar hagstæð kaup. Nema Pálmi hafi bara verið að hugsa um launin sín, þ.e. að kaupið hans hafi verið honum hagfellt.

[Þorsteinn G. Gunnarsson (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 15:04]

Fannst rétt að benda þér á að réttara er að nota orðið afgreiðslutími í stað opnunartíma. Opnunartíminn var ekki lengdur heldur afgreiðslutíminn.

[Haraldur Bjarnason, 18.9.2009 kl. 15:42]

Ég man ekki betur en Pálmi í Hagkaup hafi í eina tíð sent frá sér yfirlýsingu til fjölmiðla um að hann vildi nota eintöluna þegar fjallað væri um Hagkaup.

[Eiður Svanberg Guðnason, 18.9.2009 kl. 16:33]

Hárrétt  athugasemd ,Þorsteinn. Orðið opnunartími er    stundin þegar verslunuin er opnuð. Þarna átti  ég auðvitað að nota orðið  afgreiðslutími.

[Ben.Ax. (Benedikt Jóhannes Axelsson), 18.9.2009 kl. 16:56]

Hér hefur allt komið fram sem ég vildi sagt hafa. Pálmi vildi hafa nafnið í eintölu en niðjar hans ákváðu fleirtöluna. Hvort tveggja er auðvitað rétt. En hvað um t.d. Eimskip? Tölum við um Eimskip í et. eða flt. Svona mætti lengi telja. Íslenska er flókið tungumál og ekki batnar hún ef menn kjósa að flækja hana enn frekar. Um afgreiðslutíma og opnunartíma þarf ekki að deila. Hins vegar vil ég frekar ganga inn um dyr en hurð. En hvort tveggja er víst hægt ef marka má dagblöðin.

[Þorsteinn Briem, 18.9.2009 kl. 18:19]

Drottningarmóður en ekki „drottningamóður“: „Queen Elizabeth The Queen Mother, to avoid confusion with her daughter, Queen Elizabeth II.  She was the last Queen of Ireland and Empress of India.“ Hún dó árið 2002 og mér vitanlega er nú bara ein drottning í Bretlandi. María Stúart Skotadrottning var hálshöggvin árið 1587.

Hestasveinn Stjána bláa á Akureyri og sérfræðingur í öllu bláu skrifar hér einnig um Elísabetu „drottningamóður“:

„1900 Elizabeth Bowes-Lyon fæddist - hún giftist Albert Bretaprins árið 1923. Saman eignuðust þau tvær dætur: Elizabeth og Margaret. Albert varð konungur Englands árið 1936 og tók hann sér titilinn George VI. Hann var konungur í 16 ár, eða allt til dauðadags árið 1952. Elísabet, dóttir þeirra, tók við krúnunni. Frá því var drottningin titluð drottningamóðir [!] af hálfu krúnunnar.“

Stebbi stóð á ströndu

[Jóhanna Geirsdóttir (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 19:00]

Hvað skyldi verslunin Anderson & Lauth borga fyrir að láta útbúa auglýsinguna sem birtist í á bls. 37 í Fréttablaðinu fimmtudaginn 17. september sl.:

http://vefblod.visir.is/index.php?s=3380&p=80025

[Eiður Svanberg Guðnason, 18.9.2009 kl. 20:14]

 Jóhanna, hér í Molum  hefur oftar en einu sinni   verið  vikið  að  auglýsingum  þessa fyrirtækis, sem  eru með því subbulegasta  sem maður sér. Það er  ekki mikil dómgreind   fyrir hendi  hjá  þeim sem  borga fyrir  gerð auglýsinga  af þessu tagi.

[Steingrímur Kristinsson (IP-tala skráð) 18.9.2009 kl. 20:19]

Svari þeir (vinsamlega) sem fróðari eru !

Það stakk mig örlítið er las tilvitnun þína Eiður: „..kaupir það sem hann fær ekki í Bónusi.“

Þar sem ég hefi aldrei verið góður í íslenskri stafsetningu, enda ekki framhaldsskólagenginn (utan iðnskóla) langar mig að spyrja, með örlitlum formála.

Ég á heima á Siglufirði og á dóttir og barnabörn á Akureyri sem ekki er í frásögu færandi, en skrepp þangað gjarna í heimsókn. En þegar til Akureyrar er komið þá sleppi ég því ekki að fara í Bónus til kaupa matvörur.

Ég segi gjarnan við dóttur og barnabörn áður en ég fer aftur heim á Sigló: „Við komum við í Bónus áður en við yfirgefum Akureyri“ (ég og kona mín)

Eða „Við ætlum að versla í Bónus“ 

Hér fyrir norðan á Siglufirði er þetta mjög algeng málvenja. Er þetta rangt? 

Og svo annað: Ég skrifaði hér fyrir ofan „... fyrir norðan á Siglufirði“

Þetta segjum við Siglfirðingar oftar en ekki.

Og svo, þótt undarlegt megi heita, þá er það föst málvenja, að við Siglfirðingar segjum einnig „norður á Akureyri“  (frá Siglufirði) og einnig er föst venja að segja:  „.... upp á Sauðárkrók“

Er þetta rangt málfræðilega séð, eða er málvenjan í fullu gildi?

[Eiður Svanberg Guðnason, 18.9.2009 kl. 20:37]

 Forsetningar með  staðanöfnum eru  breytilegar í íslensku  og  erfitt að  tala um reglur í því sambandi, en  fyrst og  fremst á  auðvitað að virða og nota málvenju  heimamanna.  Segja  ekki  Siglfirðingar  bæði í  Siglufirði og á Siglufirði ?

  Varðandi  Bónus, þá   getur  þágufallið  verið bæði Bónus og Bónusi segir á  vef Árnastofnunar. Það  er  mín regla að beygja  nöfn  fyrirtækja  samkvæmt  reglum málsins, þegar við verður  komið.  En auðvitað er ekkert  rangt við að segja : Ég keypti  þetta í Bónus.