Molar um málfar og miðla 448

  Til varnar útrásarvíkinga, segir í millifyrirsögn á dv.is (02.11.2010).  Þarna hefði átt að segja: Til varnar útrásarvíkingum.

Himinn og haf er milli frásagna Morgunblaðsins og  DV (03.11.2010) af manninum,sem bera átti út á Laufásvegi í gær.  Kjarninn í frásögn Morgunblaðsins er að bankinn hafi verið vondur við manninn. Ekkert  er nefnt  hve mikið hann skuldaði. Í frásögn DV kemur  fram að þegar árið  2007  skuldaði maðurinn hundruð  milljóna og    fimmtíu milljónir í yfirdrátt. Hætt var við útburðinn, en rétt er að spyrja:  Eru þeir sem  skipa svonefnt  Heimavarnarlið  sérstakir  varðmenn fyrir skuldakónga?

Þegar fréttamaður í Kastljósi Ríkissjónvarpsins (02.11.2010) talar um  blóðugan niðurskurð í fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2011, notar hann svo gildishlaðin orð, að frásögnin verður sjálfkrafa ófagleg..

  Haukur Hólm ,fréttamaður Útvarps Sögu, fjallaði um kosningarnar í Bandaríkjunum og   tók fram að verið væri að kjósa    í öll  435 sætin  í fulltrúadeildinni,  37 sæti í öldungadeildinni og  37 ríkisstjóra. Það var í fyrsta skipti,sem Molaskrifari heyrði kosningunum  svo réttilega lýstí fréttum.  Haukur fær  plús fyrir það. Í  fréttatímum sjónvarpsstöðvanna að kveldi kjördags var þetta reyndar skýrt út og farið með ofangreidnar tölur.

Því var slegið upp í fréttum Ríkissjónvarps (02.11.2010) að langflestar beiðnir um  nauðungaruppboð kæmu frá Íbúðalánasjóði.  Þetta var hinsvegar ekki sett í samhengi með því að  segja okkur  hve  stór  hlutur Íbúðalánasjóðs í  fasteignalánum  er.  Íbúðalánasjóður er líklega   langstærsti lánveitandinn   til kaupa á fatseignum og því eðlilegt að vanskil séu mest þar. Enn eitt  dæmið um ófagleg vinnubrögð  fréttastofu ríkisins.

Nýr dagur hefur  bæst í vikuna. Miðkudagur.Þannig var  það að minnsta kosti orðað í auglýsingu Fjölskylduhjálparinnar í Útvarpi Sögu (02.11.2010) Auglýsingalesarar mega ekki misþyrma móðurmálinu.

 Ríkissjónvarpið keppist nú  við að auka hluta íþróttaefnis í kvölddagskránni  á kostnað annars efnis. Þetta er gert í vonlausri  samkeppni  við Stöð tvö um sýningu íþróttaefnis.

 Í íslenskri orðabók segir um orðið skoðanakönnun: Skipuleg athugun á skoðun almennings á  tilteknu máli. Það sem ráðamenn  Útvarps  Sögu  kalla skoðanakönnun á ekkert skylt  við þetta. Þau skrumskæla orðið. Vinnubrögðin eiga ekkert skylt við skoðanakönnun. Slæmt að fjölmiðill  skuli komast upp með að eyðileggja orðið skoðanakönnun.

Molar um málfar og miðla 447

 Um  helgina heyrði Molaskrifari  í útvarpi talað um að brýna  sög.  Nú er Molaskrifari ekki sérfróður um málfar á þessu sviði  frekar en öðrum, en hann hefur  ævinlega heyrt   talað um að skerpa sög, þegar sög er farin að bíta illa. Má vera  að hér  sé málvenja mismunandi eftir landshlutum og  auðvitað er  ekkert rangt við að tala um að brýna  sög svo hún bíti betur.

 Gott hjá mbl.is (02.11.2010) að nota orðið jarðfall  um það sem í fréttum Ríkissjónvarpsins var kallað hola. Orðabókin segir um jarðfall: Gil eða lægð sem myndast þegar jarðvegi skolar burt undan yfirborðinu og yfirborðið fellur síðan niður.

 Í spjalli um  daglegt mál í morgunútvarpi Rásar eitt (01.11.2010) voru þau  sammála um það Aðalsteinn Davíðsson og Hanna G. Sigurðardóttir  að fráleitt  væri að tala um að selja  til. Þessu er Molaskrifari ósammála. Hann sér ekkert rangt við að  segja, til dæmis:   Skipið var selt til  Bretlands.  Við seljum herta  þorskhausa til Nígeríu.  

  Í fréttum Ríkissjónvarpsins (01.11.2010)  var kynntur 80 ára gamall vals eftir Ása í Bæ. Það var áhugavert, en gallinn var  sá að  aðeins  heyrðust slitrur úr laginu. Lagið,eða heila tónhendingu,  heyrðum við í rauninni aldrei.

  Kröfugerðir hafa ekki verið endanlega mótaðar,  var sagt í fréttum  Ríkissjónvarpsins (01.11.2010). Betra hefði verið að tala um kröfur en kröfugerðir.

  Alvar Óskarsson, gamall ráðherrabílstjóri Framsóknar,sem hringir  til Útvarps  Sögu oft á  dag uppnefndi og  baknagaði hvern einstaklinginn á  fætur  öðrum í þætti Péturs Gunnlaugssonar í dag (01.11.2010) (Þess sem hringir í  bláókunnugt fólk um miðnættið á laugardagskvöldum). Umsjónarmaðurinn sagði ekki orð. Gerði hvorki athugasemdir við uppnefni eða níð. Þagði sínu þunna hljóði á mánudagsmorgni. 

Molar um málfar og miðla 446

  Bók Arnaldar beðið með eftirvæntingu,segir í fyrirsögn á visir is (31.10.2010). Bók er ekki beðið. Bókar er  beðið.  Líklega hefur  sá sem samdi fyrirsögnina verið hræddur við að skrifa: Bókar Arnaldar beðið með eftirvæntingu. Þessu var svo breytt í rétt horf er leið á daginn.

 Í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins (31.10.2010) var í fréttayfirliti talað um staðráðna  starfsmenn. Átt var við  staðarráðna starfsmenn, það er starfsmenn sendiráða, sem ekki eru starfsmenn utanríkisráðuneytisins í Reykjavík, heldur eru  heimamenn í því landi þar sem viðkomandi sendiráð er.  Að vera staðráðinn í einhverju   er að hafa einbeittan vilja til einhvers.

 Í  texta  með  viðtali í  Silfri Egils (31.10.2010) var sagt Íslendingar gruna... Af samhenginu  telur Molaskrifari líklegt að þarna hefði átt að standa: Íslendinga  grunar ..... Á þessu tvennu er merkingarmunur.

  Líklega  hefur ferðaskrifstofan Iceland Express skipt um auglýsingastofu. Allt  annað að sjá og heyra  sjónvarpsauglýsingarnar þeirra  undanfarna daga.

   Það er nýlunda að geta gefið   efni,sem  sýnt er í Ríkissjónvarpinu, margar stjörnur. Mynd þeirra Hjálmtýs Heiðdals  og Karls Smára Hreinssonar , Saga  af stríði og stolnum gersemum (31.10.2010) var stórmerkileg. Einkennilegt er hvernig þetta mál hefur legið í láginni. Eftir á að hyggja  eigum við  við bara einn kost:  Skilum þessum þjóðargersemum til Bretlands (Danir skiluðu okkur handritunum). Ekki er við  hæfi að  við skreytum guðshús okkar með þýfi. Kirkjan  á að taka á þessu máli og leiða það til lykta. Ef menn sakna  glugganna er einfalt og væntanlega ekki dýrt að gera af þeim eftirlíkingar. Þessir gluggar eiga sér enga  sögulega hefð í rótum trúarlífs á Íslandi. Þeim var stolið í stríði og skolaði yfir haf til Íslands. Skilum þeim. Það væri stórmannlegra en að sitja undir  þeim við bænagjörðir og blessunarorð.

Molar um málfar og miðla 445

  Stundum fara menn of langt í beygingum. Í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins (30.10.2010) var  sagt  frá  frumflutningi nýfundinna verka eftir  Sveinbjörn Sveinbjörnsson, höfund þjóðsöngsins Ó,  Guðs vors lands. Þarna hefði fréttamaður átt að segja: Höfund þjóðsöngsins Ó, Guð  vors lands.

 Sprengjan var ein tveggja, sem ... var sagt í tíufréttum Ríkisútvarpsins (30.10.2010).  Rétt hefði verið að segja: Sprengjan var önnur tveggja, sem ...

  Pólskt skip í neyð, sagði í fyrirsögn á mbl.is (30.10.2010). Ef sérviska Molaskrifara hefði fengið að ráða, hefði fyrirsögnin verið: Pólskt skip í nauðum. Að vera í nauðum er að eiga í erfiðleikum. Í fréttinni segir  svo meðal annars: Nærliggjandi skip hröðuðu sér á svæðið ... Ekki gerir Molaskrifari  ráð fyrir, að  skip hafi legið við akkeri  úti á  reginhafi. Hér hefði því farið betur á að  tala um  skip í grenndinni,  nálæg  skip  eða  nærstödd  skip.

 Þátturinn Landinn,sem sýndur er í Ríkissjónvarpinu á sunnudagskvöldum  er oft ágætur. En hversvegna er þessi þáttur  svo endursýndur þrisvar sinnum? Það er  furðuleg dagskrárgerð. Má  vera  að þessar endursýningar séu launatengdar. Er  það svo ? Kannski  er það leiðin til hagræðingar og sparnaðar hjá  Ríkisútvarpinu, að sýna alla þætti fjórum sinnum eins og Landann ?  Það er líka furðuleg dagskrárgerð að endurtaka dægurmálaþáttinn Í vikulokin klukkan ellefu á laugardagskvöldi. Þá  vilja  líklega  flestir  hlustendur Rásar eitt hlusta á þægilega  tónlist. Sigvaldi Júlíusson fær sérstakar fyrir fyrir  smekklega valda  tónlist úr þularstofu.

 Listinn yfir  frambjóðendur til stjórnlagaþings er fróðleg lesning og kennir  þar margra grasa, - liggur við að þar séu heilu fjölskyldurnar. Spaugilegast af öllu er að heyra  einn  frambjóðanda, yfirsnillinginn í Útvarpi Sögu , sem lætur móðan mása  nær allan sólarhringinn , tala eins og þegar sé  búið að kjósa hann á stjórnlagaþingið !   Svo bullar hann út í eitt  með lagskonu sinni  um  skipun  neyðarstjórnar og að færa eigi Ólafi Ragnari einræðisvald.

 Svo væri gott að losna við miðnætursímtöl  frá Pétri Gunnlaugssyni, Útvarpi Sögu. Arnþrúður hótaði konu minni. Nú er Pétur farinn að hringja í mig um miðnættið. Þetta fólk kann enga mannasiði.

Molar um málfar og miðla 444

  Í Fréttablaðinu (29.10.2010) segir: Guðni tók þessum ávirðingum óstinnt upp og kvaðst... Þarna  hefði verið rétt að segja: Guðni tók þessar ávirðingar óstinnt upp...  Málvenja er að   tala um að  taka  eitthvað óstinnt upp  ekki  að taka einhverju  óstinnt upp. . Það hefði hinsvegar mátt  segja að Guðni hefði tekið  þessum ávirðingum illa.

... og  dugar metangasið sem þar fellur til sem eldsneyti á fleiri þúsundir bíla. Morgunblaðið (28.10.2010) Af hverju  fleiri þúsundir?  Nægt  hefði að segja á þúsundir  bíla. Fleiri þúsundir segir okkur ekki nokkurn skapaðan hlut. Fleiri en hvað?

 Hin tvö málin hafi átt sér stað... var sagt í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins (28.10.2010). Mál eiga sér ekki stað. Frekar er þetta óvandað  orðalag.

  Úr mbl.is (28.0.2010): Sómölsk kona sem var fundin sek um ......  verður gert að dvelja á réttargæsludeild.  Hér skortir samræmi. Rétt hefði verið að  skrifa: Sómalskri konu sem fundin var sek  um ....    verður gert að dveljast á  réttargæsludeild.

 Í hádegisútvarpi (28.10.2010) var tvílesin   tilkynning,  sem var eitthvað á þessa leið:  Málþing,sem  halda  átti , er  frestað.   Í tilkynningatímanum   fyrir   sexfréttir las þulur þessa   sömu tilkynningu rangt orðaða,  en leiðrétti  svo textann og  sagði réttilega: Málþingi,sem halda átti er frestað. Hrós fyrir það.  

  Sannarlega var athyglisvert  að heyra einn af forvígismönnum fótboltans  segja í sjónvarpi (29.10.2010) , að  fótbolti á Íslandi  snúist bara um  peninga. Óvenjulega hreinskilin ummæli. Rétt er  svo, að við höfum í huga að  þessum peningafótbolta   er meðal annars haldið uppi með fé  sem almenningur  greiðir  fyrir Lottómiða. Það er hinsvegar ekki haft hátt um það í auglýsingum Lottósins. Þar er mest talað um Öryrkjabandalagið.

   Enn eitt dæmið um makalaus dagskrárgerð   sjónvarps ríkisins var að endursýna  gamla ameríska mynd  að loknu Útsvari á besta tíma á  föstudagskvöldi  en  sýna  svo hinn vinsæla  Barnaby fyrst klukkan  ellefu um kvöldið. Þess var getið  í prentaðri dagskrá  í blöðunum að verið  væri að endursýna myndina. Þess var ekki getið  þegar þulur kynnti myndina í sjónvarpinu. Þannig  er hægt að ljúga að okkur með þögninni. 

Hún ristir ekki djúpt þekkingin á umfjöllunarefninu, þegar menn halda að línuveiðar séu handfæraveiðar. Það  heldur lögfræðingurinn Pétur Gunnlaugsson, sem hefur  hæst  allra í Útvarpi Sögu. 

Molar um málfar og miðla 443

 Úr frétt á mbl.is (27.10.2010): Þó eru nokkrir áhafnarmeðlimir sem völdu að sigla allt tímabilið.  Molaskrifara  finnst áhafnarmeðlimur vera orðskrípi. Þarna hefði auðvitað átt að tala um skipverja (ekki skipsverja eins og  skrifað var á skjá Ríkissjónvarpsins í tíufréttum). Skrítið er líka að tala um að sigla allt  tímabilið. Betra hefði verið að segja, - sem ákváðu  að vera um borð allan tímann.

 Af fréttavef Ríkisútvarpsins (27.10.2010): „Þá fundum við 30 tilfelli þar sem um var að ræða lyf eða náttúruefni, flest voru að völdum sýklalyfja en auk þess fjögur þar sem grunur lék á að að þetta væri að völdum Herbalife því það voru engin önnur lyf til staðar.“  Í þessari klausu er tvisvar sinnum  sagt að eitthvað sé að völdum einhvers. Á auðvitað að vera  af völdum einhvers.  Síðar  í fréttinni er talað um lifraskaða, - á að vera lifrarskaða.

  Hagræðingin hjá Fréttastofu Ríkisútvarpsins gerir að verkum að nú  heyrum við ambögurnar fyrst í útvarpsfréttum klukkan  sex.  Svo eru þær endurteknar í sjónvarpsfréttum klukkan sjö.  Þannig var í báðum fréttatímunum (27.10.2010) talað um  að tjaldi hefði verið slegið upp fyrir framan Mæðrastyrksnefnd.  Hið rétta var, að  tjaldi  hafði verið slegið upp við húsakynni eða bækistöð  Mæðrastyrksnefndar.

  Í fréttum Stöðvar  tvö  talaði stjórnmálamaður um hreyfingu á sköttum. Hann var að  tala um skattahækkanir. Stjórnmálamenn eiga að tala mannamál og nefna hlutina réttum nöfnum.

  Í íþróttafréttum Ríkissjónvarpsins var talað um að  svara könnun og æfa reglulegar æfingar. Molaskrifara hefði hér þótt betra að tala um að taka þátt í könnun og   að æfa reglulega.

Molar um málfar og miðla 442

    Tapaði máli vegna Hólmsheiði ,segir í fyrirsögn á mbl.is (26.10.2010).  Hér átti  sá sem  fyrirsögnina  samdi  að beygja  örnefnið  Hólmsheiði og  hafa það í  eignarfalli: Tapaði máli vegna Hólmsheiðar.  Grunnskólavilla.  

   Béaður ársgrundvöllurinn var á sveimi í fréttatímum Ríkisútvarpsins (26.10.2010). Ársgrundvöllur er óþarft orð , miklu betra  er að  segja á ári , eða á einu ári.  Þetta er eitt  af fyrstu orðunum,sem  Molaskrifari lærði að forðast á   sínum byrjendaárum í blaðamennsku. Og  ekki var betra  þegar ágætur  fréttaþulur  Ríkissjónvarps   sagði, að  fé hefði skipt um hendur. Ómenguð aulaþýðing úr ensku. Fé hefur ekki hendur. Þess vegna getur fé ekki skipt um hendur. 

 Í  fréttum  Ríkissjónvarps var einnig sagt að sex manns hefðu  brunnið illa. Molaskrifara hefði  þótt betra  að tala um að sex manns hefðu  hlotið  alvarleg brunsár   eða brennst illa, ekki  brunnið illa.

  Vilja að stjórnvöld leggi sitt á  vogaskálarnar, segir visir.is í fyrirsögn (25.10.2010). Hér ætti auðvitað að tala um vogarskálar , ekki vogaskálar. Vogarskál er önnur af  skálum vogar, eins og segir í Íslenskri orðabók.

    ...hversu lítið þeir versla  af slíkum vörum, sagði  umsjónarmaður Kastljóss Ríkisútvarpsins við okkur (25.10.2010). Hann átti  við hversu lítið  væri keypt af slíkum vörum. Molaskrifari leggur  til að  málfarsráðunautur Ríkisútvarpsins haldi fund með  starfsmönnum fréttastofu og Kastljóss og  skýri  fyrir þeim muninn á  sögnunum að kaupa og versla.

Svo sló klukkan tuttugu og fímm mínútur yfir tvö, sagði fréttamaður í Kastljósi (25.10.2010) Skrítin klukka það. Hef bara séð klukkur,sem slá á hálfa og heila tímanum.

...ef marka má Ragnar Aðalsteinsson verjandi fjögurra þeirra, sagði aðalþulur í fréttatíma Stöðvar  tvö (25.10.2010). Orðið  verjandi  átti þarna  auðvitað að  vera í þolfalli. Fréttamaður tvítók síðan í  fréttinni:  Ragnar Aðalsteinsson vill meina.  Betra hefði verið,ef hann hefði sagt: Ragnar Aðalsteinsson  telur, Ragnar  Aðalsteinsson er þeirrar skoðunar....

 Morgunblaðið (28.10.2010) kallar turnhryllinginn í  Túnunum eitt svipmesta kennileiti borgarinnar. Víst er um það að   hvergi er  hægt að horfa  til borgarinnar úr grenndinni án þess að þessi ósköp gnæfi yfir allt og stingi í augu. Í augum Molaskrifara verður þessi turn aldrei annað en minnisvarði um óprúttna verktaka , sem keyptu sér veikgeðja stjórnmálamenn, sem  voru tilbúnir  til að eyðileggja  ásýnd borgarinnar. Hástig pólitískrar spillingar.

 Es. Fram kom í  fréttum að   turnhörmungin skyggði á innsiglingarvitann í turni Sjómannaskólans og þyrfti því að reisa  nýjan vita með ærnum tilkostnaði.  Ætlar Jón Gnarr að láta íbúa Reykjavíkur borga þann kostnað?  Kannski ætti að tattúvera mynd af turninum á enni þeirra ,sem  leyfðu þessi ósköp.

Molar um málfar og miðla 441

  Það  viðraði ekki vel til hátíðahalda á kvennafrídaginn, 25. október. Konur létu veðrið þó  ekki aftra sér  frá því að  flykkjast þúsundum saman á Lækjartorg og Arnarhól.  Kona, sem  rætt  var við í  fréttum Stöðvar tvö,  sagði að það væri mannskaðaveður. Svo var sem betur  fer ekki. Mannskaðaveður er  veður, sem veldur manntjóni.  Ágæt var hinsvegar forsíðufyrirsögn Morgunblaðsins (26.10.2010): Um 50.000 konur börðust fyrir  hitamálum í nístingskulda.

 Athyglisverð var umfjöllun Svavars Halldórssonar í  fréttum Ríkissjónvarps (25.10.2010) um brask þeirra Jóns Ásgeirs og Pálma Haraldssonar með  fyrirtækið Iceland. Skítaflétta var það kallað. Áreiðanlega  réttnefni.  Átti þessi skítaflétta þeirra félaga  með fyrirtækið Iceland  sinn þátt í að   setja  Íslandið okkar á hliðina?

 Úr dv.is (25.10.2010) : En verkamenn sem vinna nú að breytingum á lúxusheimili hans í London eru taldir hafa lokað morðmáli sem á rætur sínar að rekja aftur til ársins 1879.   Á íslensku er ekki  hægt að taka  þannig  til orða að máli hafi verið lokað.  Það er  hinsvegar hægt að orða hugsun með þeim hætti á  ensku. Hér hefði  til dæmis mátt segja,  að talið væri að verkamenn hefðu leyst morðgátu frá árinu 1879. 

   Í þessari sömu frétt dv.is segir: Morðmálið hefur verið kallað Barnes-ráðgátan þar sem hin 29 ára gamla vinnukona, Kate Webster, á að hafa myrt Thomas með exi þegar yfirmaður hennar snéri aftur úr kirkju eitt sunnudagskvöld. Hér mætti gera  að minnsta kosti  tvær  athugasemdir.  Að tala um yfirmann vinnukonunnar er hallærislegt. Húsmóðir væri betra. Merking er líka óljós. Eru  Thomas og yfirmaðurinn tveir menn?  Í stað þess að segja,  sneri  aftur úr kirkju, væri betra að tala um að koma  úr kirkju eða frá kirkju. Eitt sunnudagskvöld er  óíslenskulegt.  Betra væri að segja, að kveldi  sunnudags. Líklega er þetta hrátt úr ensku: One  Sunday evening.

  Í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins (25.10.2010) sagði fréttamaður: Þyrlan hlekktist á.... Hann hefði betur  sagt: Þyrlunni hlekktist á.  Það er  í samræmi við málvenju og er því rétt mál. Í sama fréttatíma var  talað um  fjallagöngumann.  Málvenja   er að segja: -  fjallgöngumaður. Hinsvegar er talað um fjallamann og fjallageit. Ef  góður íslenskumaður hefði lesið handrit  þessara fréttamanna yfir,  áður en  fréttirnar  voru lesnar fyrir okkur hlustendur  hefðu þessar villur verið  leiðréttar.   Hvar var málfarsráðunauturinn?

Molar um málfar og miðla 440

  Dyr spennistöðvarinnar stóð opin, sagði fréttamaður  Stöðvar tvö , er hann las frétt um banaslys í  Lettlandi (23.102010) Fréttaþulur fór  hinsvegar rétt með þetta í inngangi. Dyrnar voru opnar.  Hvernig  væri að gera svolítið  meiri  kröfur  til þeirra sem  flytja okkur fréttir,  kröfur um sæmilega íslenskukunnáttu ? Í sumum fjölmiðlum var  talað um spennustöð, sem er ekki  í samræmi við viðtekna venju.

 Í sama fréttatíma Stöðvar tvö talaði fréttamaður um að syngja sálmasöngva!  Á íslensku  dugar alveg  að tala um að syngja sálma.

   Úr mbl.is (21.10.2010):...bréf þar sem hvatt er til að vegna öryggismála verði eldsneytisflutningar einungis heimilaðir um Hvalfjarðargöng utan dagtíma.  Hvernig hefði nú verið að að segja  á nóttunni í staðinn fyrir hörmungina utan dagtíma ?

   Úr dv.is (23.10.2010): Samkvæmt föður drengsins var sú skýring gefin...   Þetta finnst Molaskrifara ekki vel orðað. Hversvegna var ekki sagt:  Faðir  drengsins sagði, að sú skýring hefði verið gefin... Eða, að sögn föður drengsins  var ......  Það er orðinn býsna algengur ósiður  fjölmiðlamanna  að segja: Samkvæmt lögreglunni, samkvæmt þessum eða hinum. Ógott orðalag.

Molavin sendi Molum eftirfarandi: „Í þessari Morgunblaðsfrétt í dag, miðvikudag, er dæmi um að vanþekking á viðtengingarhætti sagna, sem breytir merkingu í frásögn: "Héraðsdómur Reykjavíkur hefur sýknað forsvarsmann fornbókaverslunar af ákæru fyrir hylmingu en honum var gefið að sök að hafa tekið við bókum, sem hann mátti vita að væru stolnar." Í þessari setningu fellur dómur þrátt fyrir sýknu. Honum er gefið að sök...þar sem hann mætti vita... Fullyrðingin var skilyrt.

Það færist því miður í vöxt að þeir, sem flytja þjóðinni fréttir og fróðleik dag hvern kunni ekki að beita móðurmálinu. Mjög er algengt að menn beygja nafnorð rangt í samsettum sögnum og þekkja ekki hina ýmsu hætti sagnorða. Öndvert við "reiðarekastefnu", sem umber þekkingarleysi á beitingu móðurmálsins, ættu forvígismenn fjölmiðla að leggja metnað sinn í að þeir séu til fyrirmyndar úr því skólarnir hafa brugðist.
Það var þetta sem fyrstu umsjónarmenn þáttarins "Daglegt mál" áttu við þegar þeir töluðu um "rangt" mál eða "rétt." Þeir voru ekki að amast við fjölbreytileika eða staðbundnum venjum í orðanotkun, heldur þeim grundvallarreglum sem gera mál skýrt og rétt og koma þannig heilli hugsun til skila."

Molar um málfar og miðla 439

   Jafnan er fróðlegt að hlusta að rabb um daglegt mál í morgunþætti  Rásar eitt.  Í morgun (25.10.2010) spjölluðu umsjónarmaður (nú móðga ég konuna líklega) og  Aðalsteinn Davíðsson um notkun orðsins maður, sem  umsjónarmaður taldi gildishlaðið orð,sem ekki ætti að nota um konur. Aðalsteinn minnti réttilega á, að konur eru menn og vitnaði til orða  Vigdísar Finnbogadóttur í þá veru. Aðalsteinn rifjaði  líka upp að þegar Kvennalistakonur komust á þing vildu þær láta kalla sig  þingkonur, ekki þingmenn. Þetta þótti  Aðalsteini illfyrirgefanlegt. Það þykir Molaskrifara líka. Þetta  eru málspjöll.

    Fyrir mörgum árum skrifaði Molaskrifari Rabbdálk í Lesbók  Morgunblaðsins og gerði þessi mál að umtalsefni. Leyfir sér  að birta hér  glefsur úr þeim pistli ,svona í  tilefni dagsins:

 „ Það ætti að vera hægt að heyja baráttu fyrir jafnrétti kynjanna  án þess að  móðurmálið gjaldi þess. Því miður  ganga áköfustu  talsmenn jafnréttis  stundum svo langt, að  það kemur niður á íslenskri tungu.

 Einkum hefur þetta orðið  áberandi eftir að konur hafa í  auknum mæli haslað sér völl á  nýjum sviðum og gengið til starfa  þar sem karlmenn voru næstum  einir fyrir  á fleti.

  

  Fyrir um það bil  hálfum fjórða áratug varð undirrituðum það á á  fundi í Blaðamannafélagi Íslands  að tala um blaðakonur. Risu þá  á fætur tvær mætar konur  úr stéttinni og sögðu  mér í allri vinsemd, en   með þunga þó,  að þær væru blaðamenn! Ég fékk  skömm í hattinn fyrir að nota orðið blaðakona og lærði mína lexíu.

 

Konur stýra nú í vaxandi mæli  þotum  Flugleiða. Þær, að ég best veit, eru  flugstjórar og flugmenn. Ekki flugstýrur eða flugkonur.  Um borð í  þotunum starfa flugfreyjur og  flugþjónar.  Gott mál.  Framkvæmdastjóri  Jafnréttisstofu kýs hinsvegar  að kalla sig    “framkvæmdastýru”. Næst heyrir maður væntanlega að kona sem er smiður ætti að kalla sig  smiðju !

 

 Um nokkurt skeið reið orðið “starfskraftur” húsum  allra fjölmiðla,  þegar auglýst var eftir  fólki til starfa. Þetta var auðvitað  reginfirra , því þegar auglýst er eftir “starfsmanni” er  jafnt verið að falast eftir konum sem körlum.  Svo er það    annar handleggur af hverju  ekki má  auglýsa eftir konu  í tiltekið  starf,  ef  sá sem leitar starfsmanns kýs heldur að ráða konu en karl,eða andhverft.

 

Fyrir einhverjum árum varð umræða um  það í  engilsaxneskum fjölmiðlum að  helst mætti ekki nota nein orð  sem byrjuðu  eða enduðu á “man”.  Þannig mætti ekki tala um “manhunt”, ef lögreglan leitaði  konu. Ekki mætti segja að eitthvað væri “man-made”, gjört af mannahöndum og  svo framvegis. Þessi umræða gufaði fljótlega upp vegna þess að öllum var ljóst að hún leiddi  menn í málfarslegar ógöngur.  Hvað átti til dæmis að kalla”manhole” götubrunn eða mannop. “Personhole” eða kenna  það til kvenna? Þetta er  auðvitað    rugl.

 

Á sjöunda áratugnum  voru karlar farnir að starfa  við  hjúkrun í sjúkrahúsum á  Íslandi , þar sem konur höfðu áður verið næsta einráðar. Árið 1964  kom til umræðu á Alþingi að breyta nafni  Lífeyrissjóðs  hjúkrunarkvenna  í Lífeyrissjóð hjúkrunarkvenna og   hjúkrunarmanna.  Um það var ekki sátt. Höfundur þessa Rabbs  var þá  þingfréttaritari Alþýðublaðsins og hlustaði í þessum umræðum á Bjarna Benediktsson  forsætisráðherra  flytja  eftirminnilega  ræðu, en  Bjarna fórust svo orð:

 “Herra forseti.

Þetta þykir kannski of lítið  mál til að deila um, en ég vil alls ekki fallast á  það að konur séu ekki menn. Það er hrein málvilla,sem á fara að láta okkur samþykkja hér.  Það er latmæli,tekið upp á síðustu  áratugum , að kalla  konur ekki menn. Samkvæmt gamalli íslenskri málvenju  og algerri hefð eru konur auðvitað menn. Þess vegna er ekki hægt  að samþykkja þessa vitleysu, réttast væri að vísa henni  frá.”  (Alþingistíðindi 1964, áttugasta og fimmta löggjafarþing, B- deild,  dálkur 875)

 

 Þetta var engin tæpitunga. Betur að allar ræður á Alþingi væru svo skýrar og gagnorðar. Bjarni Benediktsson, talaði og ritaði   vandað  mál.Honum var annt um íslenska tungu.  Sitthvað hefði hann  örugglega haft að segja um orðið   “þingkona” sem  þingmenn Kvennalistans sáluga tóku  upp á sínum tíma og illu heilli hefur náð nokkurri útbreiðslu, meðal annars á síðum Morgunblaðsins.

Undirritaður  horfði á   og heyrði Bjarna Benediktsson flytja  þessa  ræða. Það  gleymist ekki. Honum var nokkuð niðri fyrir og þingheimur hlustaði grannt.

  .... 

Einhverja  fegurstu mannlýsingu  íslenskra bókmennta er að finna í Njálu  þar sem segir um Bergþóru,  konu Njáls:

 

“Hon var  Skarpheðinsdottir, kvenskörungr mikill ok drengur góður  ok nakkvat skaphörð”.

 Bergþóra var drengur góður. Það er  besta einkunn sem  hægt er að gefa nokkrum manni . Drenglyndi er auðvitað að finna  jafnt hjá körlum sem konum og notkun þess orðs hefur hreint ekkert með jafnrétti að gera. Þetta skilst vonandi  þeim sem  með forsjárlausu kappi  valda spjöllum á tungunni  með baráttu sem byggð er á misskilningi og röngum  forsendum.

 

Látum íslenska tungu ekki  verða fórnarlamb jafnréttisbaráttunnar. Í baráttunni fyrir  jöfnum rétti  karla og kvenna  skipta önnur atriði meira máli  en  orðanotkunin."