Molar um málfar og miðla CXXX

Í athugasemd  við  síðustu Mola um miðla og málfar ásakar  Egill mig um   það sem hann kallar „útlenskuhatur" og minnimáttarkennd  gagnvart  upptöku erlendra orða í íslensku.  Við  Egil  vil ég segja þetta:

Egill,    Ekki ásaka mig um það sem þú kallar „útlenskuhatur". Ég tók á  sínum tíma  BA próf í ensku og  enskum  bókmenntum og þar áður  próf   fyrir  löggilta  dómtúlka og skjalaþýðendur. Ég er  hinsvegar andvígur því að   við tökum að óþörfu upp   erlend orð þegar  við  eigum  góð og  gild íslensk orð  yfir sama  fyrirbærið.  Eins og    vestur íslensk  móðir  sagði  við  drengina  sína   fyrir  mörgum áratugum. - Þið eigið að tala  bæði íslensku og ensku, - en ekki samtímis.

 Þetta  tengist ekki  minnimáttarkennd  með nokkrum hætti.  Mér finnst það ekki til  fyrirmyndar að Danir  tali um weekend og  swimmingpool. Margir útlendingar ( og ég hef um ævina haft mikil  samskipti  við útlendinga sem  fréttamaður, stjórnmálamaður og  sendiherra)  sem ég  hef hitt öfunda okkur  af  nýyrðum  eins og   og þyrla og þota. Svo  höfum  við líka orð eins og  sjónvarp  sími og  tölva.  Færeyingar hafa  búioð  til  færeyskt orð   yfir tölvu með  hliðsjón  af   íslenska  orðinu. Þeir kalla   tölvu    teldu.Þetta gerði Johan Hendrik  Winther Poulsen. hann  bjó líka til orðið geisladiskur.  Væri  betra  að  við  kölluðum þetta þarfa þing  tölvuina  kompjúter  eða  pésé   eins og   gert er á   norðurlöndum.   Fartölva  er   fínt orð.  Annað orð  sem  er  íslenskun á  laptop  computer  notum  við líka, lappi,    ég sé  ekkert  að því eins  finnst mér ágætt að kalla   farsíma   gemsa. Við höfum  tekið upp ótal mörg  erlend  orð  sem hafa  aðlagast íslensku    orð  eins og  jeppi og  trukkur.  Stundum  hefur  merking þessara  orða  breyst eitthvað   með tilliti  til íslenskra  aðstæðna. Það er  aragrúi af orðum í íslensku  sem  eru  þýðingar  orða úr  öðrum málum , af handahófi . orð  eins og  jólakaka , rúsínur og  súkkulaði.   

Ég er  satt að  segja     dolfallinn og   svolítið miður mín  eftir að hafa lesið  athugasemd  þína um  málvernd og minnimáttarkennd   eða  vanmetakennd. Ekki held ég að þeir  sem    manna mest unnu að því að hreinsa  dönskuslettur úr   íslensku hafi verið haldnir minnimáttar kennd. Í bernsku minni  heyrði ég oft  erlendar slettur, orð (sem ég stundum átti erfitt með að skilja)   sem  nú eru horfin vegna þess   að íslensk orð  hafa útrýmt  þeim.  Orð  eins  og  fórtó (gangstétt), bílæti (bíómiði)  ratt (stýri á  bíl) kaul (háspennukefli  e.  coil) ,  karbúrator (blöndungur)  drossía (fólksbíll),  altan (svalir)   galossíur (skóhlífar). Ég gæti haft upptalninguna miklu  lengri.

 Mér finnst það þvert á móti bera vott um minnimáttarkennd  að  taka upp hrá  erlend  orð þegar  við eigum eða getum myndað   góð íslensk orð.  Stundum ná  nýyrði  fótfestu í  tungunni  stundum ekki.  Það er  tungutak almennings sem  velur og  og hafnar en í þessum  efnum  eigum við  ekki að láta  reka á  reiðanum. og láta minnimáttarkenndina  stýra ferðinni.

Athugasemdir

[Sigurður Hreiðar, 22.8.2009 kl. 22:57]

Satt að segja skil ég ekki heldur hvað Egill Þór Sigurgeirsson er að fara. Það er eitt að bulla og annað að bulla með slettum þar sem fullgóð íslensk orð eru til eða þýðingar liggja í augum uppi.

[Jens Guð, 22.8.2009 kl. 23:00]

  Það er gaman að frétta að Johan Hendrik Winther Poulsen skuli hafa búið til orðið geisladiskur.  Ég vissi það ekki.  Ég var í plötuútgáfu (Gramm) þegar geisladiskurinn kom til sögunnar.  Heiti þessa fyrirbæris bara einhvernvegin var bara allt í einu komið inn í málið.  Við sem vorum í plötuútgáfu ákváðum að kalla geisladiskinn eftir sem áður plötu.  Færeyingar kalla geisladiskinn hinsvegar flögu.

[Jens Guð, 22.8.2009 kl. 23:03]

  Ég biðst velvirðingar á að hafa tvítekið orðið bara í sömu setningu.  Vondur stíll.

[Eygló, 23.8.2009 kl. 00:53]

Það geta verið allmargar ástæður fyrir skrifum eins og Egils. Ekki ætla ég mér þó þá dul að skilgreina þær hér.

Hitt veit ég, að ég hef mínar skoðanir á því hvor ykkar eigi að vera miður sín.

[Eiður (IP-tala skráð) 23.8.2009 kl. 10:05]

  Ég get  tekið undir með þér  Sigurður Hreiðar, ég átta mig ekki á þessum  skrifum  Egils.   Johan Hendrik   sagði mér, Jens,  að sér  hefði fundist orðið  geisladiskur  of  langt og   stirt  og  þessvegna    búið   til nýyrðið  fløga sem er orðið  rótfast í færeysku. Hann  bjó  líka til orðið  flogbóltur  yfir það sem á ensku  heitir  volleyball en  er kallað  blak á íslensku. Fyrri hlutinn af  volleyball  á  rætur að  rekja  til  latínu  þar sem sögnin  volare  þýðir að  fljúga. 

[Ómar Ragnarsson, 23.8.2009 kl. 13:12]

Annað hvort hafa menn löggilta þjóðtungu eða ekki. Ef við höfum hana felst engin minnimáttarkennd í því að rækta hana vel og kunna með hana fara.

Hér á landi virðist landlæg minnimáttarkennd gagnvart enskri tungu sem birtist í því að ófínt sé að tala á annan hátt en þann að sletta sem mest af enskum orðum og enskum útgáfum af staðarnöfnum og hugtökum annarra tungumála, svo sem frönsku, þýsku og spænsku.

Mörg íslensk nýyrði eru bæði styttri, þjálli og skila betri lýsingu á fyrirbærinu, sem orðið á lýsa, en hið enska orð.

Við sjáum betur hvað eftirsóknin eftir enskuskotnu tali er bróstumkennanleg þegar við lesum þann dönskuskotna texta sem hér óð uppi á mestu niðurlægingartímum þjóðar okkar.