Molar um málfar og miðla 256

    Ríkisútvarpið  á hrós  skilið  fyrir umfjöllun um íslenskt  mál á  fimmtudags-  og  föstudagsmorgnum  í morgunþætti  Rásar eitt,  Víðu og breiðu.  Sömuleiðis  ber að hrósa  Morgunblaðinu  fyrir að birta nú  vikulega pistla   í Lesbók um íslenska  tungu. Þetta er allt af hinu góða.

 

 Svona breytist tungan: „Það verður bara ekki gefist upp",  sagði framhaldsskólanemi í fréttum RÚV sjónvarps (08.02.2010).  Við , sem  eldri erum  ,hefðum sennilega sagt: „Við ætlum ekki að gefast upp", eða „ við gefumst ekki upp".   Í þessum sama fréttatíma  var sagt að hollenski seðlabankastjórinn,„ segðist hafa fengið öndvert mat  á  stöðu  íslensku bankanna". Orðið öndvert  er  rangt í þessu samhengi. Það sem átt er við er, að  seðlabankastjórinn hafi  fengið misvísandi upplýsingar um stöðu íslensku bankanna.  Vísa annars á  Íslenska orðabók um merkingu orðsins öndverður.

 

 Stundum er það þannig hjá  RÚV í Efstaleitinu, að  það er eins og  fólk hlusti ekki á  útvarpið. Í átta fréttum (12.02.2010) var augljós  málvilla , þegar fréttamaður  tók svo  til  orða :  „.... þegar þeir  reyndu að  koma tóg í skrúfu japansks skips".  Þarna átti  auðvitað að segja, - reyndu að koma  tógi.... Þessi villa  var svo endurtekin í aðalfréttatíma í hádeginu. Í þessu tilviki  er bara tvennt   til. Annaðhvort  vita  menn ekki hvernig  orðið   tóg (tó), reipi eða kaðall beygist, - tóg um tóg  frá tógi til tógs, eða menn hlusta ekki  á eigin  fréttir. Veit ekki hvort er verra.    

  Í sex fréttum RÚV (08.02.2010) var sagt: „ ... og hefur hún ærin verkefni fyrir  höndum".  Ekki er þetta orðalag  Molaskrifara að skapi. Heldur  hefði átt að segja , til  dæmis, -  og á  hún  ærin verkefnum  fyrir  höndum  ,  eða  og  bíða hennar ærin  verkefni. 

 Í viðtali  (RÚV 08.02.2010) um kæru vegna utankjörfundaratkvæða í prófkjöri VG í Reykjavík um helgina talaði  formaður kjörstjórnar um „hinn póstlega hluta  í kosningunum". Þetta orðalag hefur Molaskrifari aldrei heyrt áður og vonar að hann heyri aldrei aftur.

„470 kannabisplöntur upprættar", segir á mbl. is (08.02.2010). Vel að orði komist. Að uppræta ´þýðir að rífa upp með rótum, útrýma,eyða.

  Bjarni Sigtryggsson vakti athygli Molaskrifara á eftirfarandi úr dv. is (07.02.2010) : „Þar segir: „... en í honum voru kveikjuláslyklar bifreiðarinnar."  Kveikjuláslyklar! . Í sömu frétt  stóð þetta: „Lýst er eftir grárri Subaru Impreza bifreið en hún er mikið tjónuð á vinstra framhorni ."  Sem er mikið tjónuð!" Fráleitt er að   segja „ tjónuð" um  bifreið  ,sem  orðið hefur  skemmdum. Molaskrifari  bendir   hinsvegar á  að kveikjuláslykill er orð  sem  oft  hefur   verið notað  yfir  það sem líka var kallað,      „ svisslykill". Nú  tala  menn hinsvegar   bara um  bíllykil eða  bíllykla. Sem er alveg prýðilegt.

 

 

 

Athugasemdir

[Bjarni Kjartansson, 12.2.2010 kl. 22:27]

Þannig var, að ég var svo lánsamur, að eignast vin á Akureyri, sá hét Gísli og var Jónsson.

Hann gerði mér grein fyrir hve heppinn ég hafi verið, að hafa alist upp við frekar fornt orðaval.

Ég er fæddur um miðja öldina sem leið en móðir mín var 08 model og pabbi 12.  Þau fóru rétt með orðskviður og málshætti, sem urðu til í aldagamalli vinnuhefð.  Enn frekar á ég ömmu minni margt gott upp að unna.  Hún talaði mál, sem var notað í Djúpi Vestur um aldir og hafði varla breyst svo mikið að menn hefðu ekki á hraðbergi, hvað aldnir sögðu. 

Dæmi um þetta er orðið morð.  Amma mín er sú eina sem gat fengið mig til að hlakka til sætinda í formi Síríus Konsum.  Í annann tíma fannst me´r gotterí ekki gott.  

Þegar ég heimsótti hana í Þingholtsstrætið, vildi hún gera mér gott og fór að leita að því hvar hún hefði falið súkkulaðið, því hann Kjartan Gunnarsson frændi minn bjó hjá þeim mæðgum Guðrúnu og Karitas ömmu.  Þá sagði hún oft eitthvað á þessa leið  ,,hvar skyldi ég hafa myrt súkkulaðið"   Því er mér afar tamt, að líta á sögnina að myrða, líkt og nú se sagt að fela.

 Magnús nefndur ,Góði" íslensku kennari í MR undirstrikaði þetta mjög eftirminnilega þegar við lásum Færeyingasögu.  Þeir drápu hann fyrst og myrtu síðan. Það er, földu verknaðinn.

Mikið væri gott, að drenglyndi og hreinlyndi væri í hærri metum nú, líkt og var á okkar fegurstu stundum.  Fyrir Íhald eins og mig, er fátt yndislegra, en að grafa mig í drengskaparmálum forfeðra okkar og sjá, að okkar sigrar voru unnir í vísindum og hreinskipti en ekki í víking.

Með ljúfri minnigu Einars Odds vinar míns.

Miðbæjaríhaldið

[Þorsteinn Briem, 13.2.2010 kl. 07:50]

"Bergþóra Skarphéðinsdóttir, (10. öld - 1011) var kona Njáls Þorgeirssonar á Bergþórshvoli í Landeyjum. Njála segir um hana: "Hún var ... kvenskörungur mikill og drengur góður og nokkuð skaphörð."

Svo miklir vinir sem þeir voru, Njáll og Gunnar á Hlíðarenda, þá ríkti fullkomin óvinátta á milli þeirra Bergþóru og Hallgerðar, konu Gunnars. Um nokkurra ára skeið létu þær drepa þræla og húskarla hvor fyrir annarri og gerðist það jafnan snemma sumars er menn þeirra voru á Alþingi, en þá áttu þær frítt spil heima fyrir."

[Drengur góður - vænn, vandaður maður eða kona. Sjá Íslenska orðabók Menningarsjóðs.]

Bergþóra Skarphéðinsdóttir - Wikipedia

[Eiður Svanberg Guðnason, 13.2.2010 kl. 10:02]

 Þakka ykkur þessar góðu athugasemdir, Bjarni og  Steini.  Molaskrifari var  svo lánsamur að njóta íslenskukennslu  Guðrúnar P. Helgadóttur í landsprófi og  þriðja bekk MR. Það er  greypt í huga  minn, að hún sagði okkur að  þessi orð um Bergþóru, að hún væri  drengur  góður, væru ein fegursta mannlýsing  Íslendingasagna.