Molar um málfar LX

  Alkunna er að orð hafa stundum gjörólíka merkingu í eintölu og  fleirtölu. Bjarni Sigtryggsson, áhugamaður um móðurmálið, sendi Molum eftirfarandi:

 „Íslendingar eru átakaþjóð og vinna oft þrekvirki í skorpum. En fleirtölumynd þessa orðs hefur aðra merkingu og því brá mér er ég heyrði í upphafi þáttarins Samfélagið í nærmynd á Rás 1 á mánudag komist svo að orði:

"Kvenfélagasamband Íslands og Félag héraðsskjalavarða á Íslandi hafa
nú hafið átök um söfnun og varðveislu skjalasafna kvenfélaganna..."

Ég sé fyrir mér harða baráttu."    Takk fyrir þetta,Bjarni. Gaman  væri að fá  fleiri athugasemdir,  og  dæmi,  frá þeim sem  lesa þessa pistla.

Það er farið að harðna á dalnum hjá RÚV þegar umsjónarmenn tónlistarþátta (KK 22.04.) geta ekki farið  rétt með  nafn hins kunna og  fjölhæfa  útvarpsmanns Jónasar Jónassonar. Sami umsjónarmaður kynnti   kínverskt lag  með  ensku heiti og kínversku. Hann hefði að skaðlausu mátt sleppa enskunni og  segja í  staðinn  fyrir „Riding a Bicycle in Spring," „Hjólaferð  að vori."

Það er ótrúlegt hve oft  sömu  villurnar heyrast í ljósvakamiðlum. Gestur á Rás tvö sagði (22.04.) í morgun: „... vona  að þeim beri gæfu til..." Hefði að  sjálfsögðu átt að segja, að þeir beri gæfu til. Sami maður sagði svo: „... börnin blæða..." Börnunum blæðir,  hefði  hann betur  sagt. Í gamla daga, veit ekki hvort  svo er enn, þýddi sögnin að  blæða, að  borga eða splæsa, sem var annað  slanguryrði. „Hann var blankur, svo ég varð að blæða." „Ég splæsti á hann kaffi og  tertu."

Aðeins meira um   Rás  tvö. Ég gaf mér svolítinn tíma til að  hlusta á morgunútvarp Rásar tvö (22.04.). Á stuttri  stundu tókst umsjónarmanni að fara  rangt með  nafn  væntanlegs gests (Hjálmtýr, ekki Hjálmar)  og  rugla  saman  milljónum og milljörðum. Svo var sitt af hverju athugavert við upptalninguna á  atburðum, sem  áttu að hafa gerst þennan  dag á árum eða öldum áður. Þarna þarf aukna vandvirkni, eins og áður hefur verið bent á. Það voru alltof margar  ambögur  í máli umsjónarmanns (GG). Ríkisútvarpið  hefur lögbundnar skyldur  við tunguna. Það á ekki gera minni  kröfur til málfars á  Rás tvö en gert er á  Rás  eitt.

Fyrir nokkrum  dögum lá  leið  Molahöfundar um  fréttastofu RÚV. Þar voru þá  starfsmenn þýskrar  sjónvarpsstöðvar  að   taka  viðtal  við  Ingóllf Bjarna Sigfússon  um landsmálin, á þýsku. Samtímis voru starfsmenn ítalskrar sjónvarpsstöðvar að  ræða, á ítölsku, við Þóru Arnórsdóttur. Nöfnu hennar Tómasdóttur hef ég heyrt  tala  gullfallega norsku. Gott er að  RÚV skuli hafa á að skipa svo vel menntuðu og  reyndu  starfsfólki. Þetta fannst mér flott.

 

Athugasemdir

[Grefillinn Sjálfur - Koma svo! (IP-tala skráð) 24.4.2009 kl. 11:27]

Sæll, Eiður, og þakka þér fyrir þessa pistla um íslenskt málfar.

Mig langar til að athuga hvort þú eða einhverjir lesenda þinna geti komið með gott orð í stað enska orðsins "trailer" sem notað er yfir sýnishorn úr kvikmyndum.

Á bloggíðu minni hef ég m.a. gaman af að setja inn nýja "trailera" úr nýjum kvikmyndum en það fer óneitanlega dálítið fyrir brjóstið á mér að þurfa að nota enskuna. Mér finnst nefnilega orðið "sýnishorn" ekki heldur nógu gott orð yfir þetta.

Einhverjar tillögur - einhver?

[Þorsteinn Briem, 24.4.2009 kl. 13:13]

Bergur Ísleifsson, ég legg til innsýn í staðinn fyrir trailer.

Dæmi: Hér er innsýn í kvikmyndina Dansinn í Hruna með stórleikaranum Hannesi Hólmsteini Gissurarsyni.

[Ben.Ax. (Benedikt Jóhannes Axelsson), 24.4.2009 kl. 15:27]

Takk fyrir mig. Mér finnast sumar slettur skemmtilegar þótt þær eigi kannski ekki rétt á sér að mati okkar hreintungusinna. Við Bjarni vorum andbýlingar forðum daga og höfum hugsanlega lært eitthvað af apótekjaranum sem bjó á milli okkar.

[Ben.Ax. (Benedikt Jóhannes Axelsson), 24.4.2009 kl. 15:35]

apótekaranum=lyfjafræðingnum

[Magnús Axelsson, 24.4.2009 kl. 15:50]

Mér finnst ég hafa heyrt orðið "stikla" notað yfir "trailer". Gæti nú verið misminni en hljómar fínt, enda er þar stiklað á stóru í söguþræði myndarinnar.

[Grefillinn Sjálfur - Koma svo! (IP-tala skráð) 24.4.2009 kl. 18:31]

Já, stikla er orðið sem ég var að leita að. Nota það hér eftir. Takk.

[Adolf Örn Kristjánsson, 24.4.2009 kl. 20:27]

Sæll Eiður

Ég vil þakka þér fyrir ágæta pistla sem þú skrifar um okkar ástkæra tungumál. Mig langar, í aðdraganda kosninga, að fá þína skoðun á orðinu "þing". Í mínum barnaskólalærdómi beygðist það: þing, þing, þingi, þings. Skoðum sínam samsetta orðið "Alþing" sem einhverra hluta vegna beygist í daglegri umræðu á annan hátt, eða: Alþingi, alþingi, alþingi, alþingis !! Skrítið ... hvað finnst þér? Annað sem sker í mín viðkvæmu eyru og veldur því að ég á bágt með að festa hugan við fréttalestur ljósvakamiðla, þegar fréttaþulir segja frá atburðum sem gerðust í "gærkvöld" í staðin fyrir gærkvöldi eða "síðastliðnu fimmtudagskvöldi"

Kv. Adolf Örn

[Sæmundur Bjarnason, 24.4.2009 kl. 22:04]

Þetta með átökin er fyndið en um leið grátlegt. Er það virkilega svo að skilningur fólks á tungumálinu sé svona átakanlega lítill?

Takk fyrir pistlana, Eiður. Sumt af því sem þú minnist á eða aðrir í athugasemdum hjá þér finnst mér þó svo líitilvægt að varla taki að minnast á það. Mér finnst kröfur eigi að vera mestar á útbreidda fjölmiðla og allramestar á auglýsingar í þeim. Auðvitað er mitt álit þó bara mitt álit.

[Eiður (IP-tala skráð) 24.4.2009 kl. 22:25]

  Ég er sammála Birni um  fyrir löngu og í Reykjavík. Ekki síðan og ekki staðsett. Hef ekki hugleitt þetta með þing og  Alþingi,sem Adolf Örn nefnir. Í mínum huga beygjast þessi  orð  eins og  þú greinir. Mér  finnst líka  eðlilegra  að segja í  gærkvöldi (kveldi) en í gærkvöld. Mér  finnst það  fallegra og  held það sé réttara. Það er auðvitað  rétt sem  Sæmundur  segir  að  sumt  af því sem hér  er tínt  til séu smáatriði. Smáatriðin skipta líka máli þegar  rætt er um málfar. En munið, góðir hálsar, að Molahöfundur er enginn  Hæstiréttur í málfarsefnum, heldur aðeins leikmaður sem lætur sér annt um tunguna.