Molar um málfar og miðla 471

   Kjörstaðir opna klukkan tíu, sagði fréttamaður Ríkisútvarpsins í hádegisfréttum (26.11.2010). Er mönnum alveg  fyrirmunað að nota  sögnina að opna rétt ?  Kjörstaðir opna  hvorki eitt  né neitt. Kjörstaðir verða  opnaðir  klukkan tíu. Ótrúlegt. Hvað segir málfarsráðunautur? Er hann ekki örugglega enn við  störf?

  Var leitað til íslenskra dómara með aðstoð, sagði íþróttafréttamaður Ríkisútvarpsins í sexfréttum (25.11.2010) Hér hefði  fréttamaður átt að  segja að leitað  hefði  verið til íslenskra dómara um aðstoð.

 Líklega  var Molaskrifari ekki einn um að verða hissa á að heyra ráðherra  lýsa vonbrigðum með „að Hæstiréttur  skuli hafa metið meira  bókstafsskilning  á eignarréttarvernd kröfuhafa  heldur en vernd einkalífs og heimilis  eignalauss  fólks". Á ekki Hæstiréttur að  dæma  eftir  bókstaf laganna ? Ef bókstafur laganna  er  rangur  að mati ráðherra og þingmanna eiga þeir að breyta lögunum ,en ekki skamma Hæstarétt.

   Einfaldar lausnir við erfiðum vandamálum var sagt í sjónvarpsauglýsingu (25.11.2010) í Ríkissjónvarpinu. Molaskrifari hallast að því að  rétt sé að tala um lausnir  á  vandamálum, ekki við vandamálum.

  Af mbl.is (266.11.2010): Lögregla á eftirliti veitti ferðum þeirra athygli ...  Hér hefði verið betra að segja: Lögreglumenn í eftirlitsferð veittu ferðum þeirra athygli, -  verið var að segja frá innbrotum í sumarhús í Grímsnesi.

 Það var hárrétt, sem Eiríkur Tómasson prófessor  sagði í Ríkissjónvarpinu í k völd: Íslensk  stjórnmál eru frumstæð.  Við sáum þetta rækilega í fréttatímum beggja sjónvarpsstöðvanna í kvöld (18.11.2010)

  Merkilegt fréttamat hjá  Ríkissjónvarpinu okkar, að  frétt um að  Svarthöfðabúningur úr kvikmynd hafi ekki  selst á uppboði í Lundúnum, skuli hafa ratað inn í aðalfréttatíma  kvöldsins. Þetta var einhver mesta „ekki frétt", sem Molaskrifari hefur lengi séð. Ekki margt fagmannlegt við svona fréttamat. Þá má  auðvitað líka  um það deila  hvaða  erindi  óléttufréttir eiga í fréttatíma Ríkisútvarpsins. Katrínu Jakobsdóttur  er  hinsvegar óskað til hamingju með að eiga  von á sínu þriðja barni.

 Glöggur lesandi sendi eftirfarandi athugasemd (25.11.2010):  „Verð að vekja athygli á þessari setningu úr bloggi Þorbjargar Marínósdóttur (Tobbu) á DV.is:„Þessir ungu strákar uldu miklum usla á Akureyri á síðasta ári með skemmdaverkum sinum.“Oft hefur maður séð sögnina að valda vefjast fyrir fólki, en þetta held ég að toppi allt saman." Þetta er eiginlega  alveg sérstakt  afrek !

Athugasemdir

[Höskuldur Þráinsson (IP-tala skráð) 30.11.2010 kl. 13:25]

Sæll, Eiður.

 Mig langar að gera athugasemd við eftirfarandi athugasemd frá þér:

 Kjörstaðir opna klukkan tíu, sagði fréttamaður Ríkisútvarpsins í hádegisfréttum (26.11.2010). Er mönnum alveg  fyrirmunað að nota  sögnina að opna rétt ?  Kjörstaðir opna  hvorki eitt  né neitt. Kjörstaðir verða  opnaðir  klukkan tíu. Ótrúlegt. Hvað segir málfarsráðunautur? Er hann ekki örugglega enn við  störf?

Hér fylgir þú þeim leiða vana að láta ekki nægja að vera með ábendingar heldur reyna að meiða fólk eða gera lítið úr því með hneykslunartóni (sbr. Er mönnum alveg fyrirmunað ..., Er hann ekki örugglega enn við störf?).  Samt er þetta mál nú ekki eins einfalt og þú heldur. Í íslensku, og reyndar mörgum fleiri málum, eru til sagnapör sem eru þannig að önnur sögnin er áhrifssögn en hin er áhrifslaus sögn og getur þá tekið frumlag sem samsvarar andlagi áhrifssagnarinnar. Dæmi:

Þeir breikkuðu veginn/Vegurinn breikkaði; Bankastjórinn hækkaði vextina/Vextirnir hækkuðu; Hún dýpkaði skurðinn/Skurðurinn dýpkaði; Ríkisstjórnin lækkaði lánin/Lánin lækkuðu o.s.frv.

Í öllum  þessum dæmum væri hægt að nota röksemd þína og segja: Er mönnum alveg fyrirmunað að nota sögnina X rétt? Vegurinn breikkar hvorki eitt né neitt; vextirnir hækka hvorki eitt né neitt, skurðurinn dýpkar hvorki eitt né neitt; lánin lækka hvorki eitt né neitt. Það er af því að þarna eru sagnirnar breikka, hækka, dýpka, lækka allar áhrifslausar þótt þær tengist áhrifssögnum á reglubundinn hátt eins og áður var sýnt. En í raun eru þessi dæmi alveg sama eðlis og dæmið sem þú finnur að, þ.e. þar er  sögnin opna notuð sem áhrifslaus sögn sem tengist áhrifssögninni opna: 

Kjörstjórnir opna kjörstaði/Kjörstaðir opna (sbr. Bankastjórinn hækkar vexti/Vextir hækka o.s.frv.)

Samt hefur oft verið fundið að því að menn noti sögnina opna sem áhrifslausa sögn, rétt eins og þú gerir hér. En það eru ekki augljós málfræðileg rök fyrir því. Þetta veit málfarsráðunautur útvarpsins auðvitað.

 Bestu kveðjur

 Höskuldur Þráinsson

[Eiður Svanberg Guðnason, 30.11.2010 kl. 13:36]

Þakka  athugasemd þína, Höskuldur. Hún er  réttmæt. Það skal  viðurkennt. Má ég  ef til vill birta hana í heild í  nýjum Molapistli þar sem  fleiri sjá hana?

[Höskuldur Þráinsson (IP-tala skráð) 8.12.2010 kl. 14:57]

Sæll, Eiður. - Já, þú mátt gera hvað sem þú vilt við þetta.

Bestu kveðjur

 Höskuldur