Molar um málfar og miðla 398

  Ríkissjónvarpið á  að gera ríkar  kröfur til  fréttamanna um vandað málfar.  Sami fréttamaður sagði í  kvöldfréttum  (05.09.2010) að  Gunnar Rúnar  hefði játað morð og að Reykjanesbær  hefði afhjúpað  styttu.  Hvort tveggja er rangt, að mati Molaskrifara. dv.is  sagði hinsvegar réttilega sama dag: Gunnar Rúnar Sigurþórsson hefur játað á sig morðið á Hannesi Þór Helgasyni.  Í sama fréttatíma  sagði íþróttafréttamaður: ... átti í engum vandræðum með. Betra hefði verið: ... átti  ekki í vandræðum með , eða átti ekki í neinum vandræðum með.

 Hildur segir allt, er  enskuleg  stríðsletursfyrirsögn á forsíðu DV  (05.09.2010) Í íslenskum málheimi er þetta ófullburða setning.

Bjarni Sigtryggsson sendi eftirfarandi:  „Á Bylgjunni hljómar nú auglýsing um nýja kvikmynd - í "þrídí" eins og sagt er. Er íslenzka orðið *þrívídd* ekki boðlegt lengur?"  Molaskrifari bætir  við, að í  DV eða Fréttablaðinu var smáauglýsing   þar sem  hvolpar voru  boðnir til  sölu ,liturinn var sagður  black og tan. Móðurmálið á  í vök að verjast.

Tvennt  hnaut Molaskrifari um við lestur DV  á mánudagsmorgni (06.09.2010): Það hefur ekkert annað væntanlega vakið  fyrir honum....  Hér á  að  standa : ... vakað fyrir honum.  Hitt  var:  Bréf  sem þeir sendu Guðmundi  nýlega  var einnig komið í hendur annarra þingmanna Framsóknarflokksins.  Hér  ætti að standa: Bréfi, sem þeir sendu Guðmundi nýlega var einnig komið í hendur .... 

Svo er tekið  til orða á visir.is (05.09.2010): Hreppsnefnd Grímsnes- og Grafningshrepps íhugar að láta að framkvæma sýnatöku á stöðum þar sem bílar frá Holræsa- og stífluþjónustunni hafa vanið komur sínar. Vafasamt   er , að ekki sé meira  sagt , að taka  svo til orða  að bílar venji komur sínar á tiltekna  staði. Betra væri að tala um staði þar sem  bílar fyrirtækisins hafi oft haft viðkomu , eða  staði þar sem oft hafi sést til bíla frá  fyrirtækinu.  

Slúðurþáttur morgunútvarps Rásar tvö er er marks um hugsunarhátt þeirra sem  ráða  efni þessa morgunþáttar. Þetta slúður er oftast morandi í málvillum ( skrítin lykt lagði úr bílnum!) og Ríkisútvarpinu til skammar. Leitisgróan vestra hlýtur að eiga valdamikla  vini í Efstaleitinu.

 Á laugardagskvöldið var  (04.09.2010) sýndu fjölmargar sjónvarpsstöðvar , þeirra á meðal NRK 2,  fyrsta þátt Rigoletto Verdis í beinni útsendingu frá Mantova. Sagt var að 148 lönd ættu aðild  að þessari útsendingu. Hljómsveitinni stjórnaði  Zubin Mehta, Placido Domingo var Rigoletto, Julia Novikova, Gilda og  Vittorio Grigola  söng hlutverk hertogans af Mantova. Stórkostleg uppfærsla, Molaskrifari horfði á þetta að nýju í kvöld (06.09.2010) í stað þess að horfa á þátt um vampýrur og drauga í boði Ríkissjónvarpsins. Ekki virðist það hafa hvarflað að ráðamönnum Ríkissjónvarps að bjóða Íslendingum   upp á þetta í beinni útsendingu á laugardagskvöldið, ---   enda er enginn fótbolti í Rigoletto.

Molar um málfar og miðla 397

   Óralöng frétt Stöðvar tvö (05.09.2010) um morðið í Hafnarfirði bætti nákvæmlega engu  við fyrri fréttir af málinu. Svo eru fjölmiðlar hissa á að  hnífur  sem leitað er að í drullunni á botni hafnarinnar í Hafnarfirði skuli ekki finnast samstundis.  Sennilega er auðveldara að finna saumnál í heystakki.

 Jón Baldvin Hannibalsson var  skýrmæltur og skörulegur að vanda í endurteknum  viðtalsþætti í Útvarpi Sögu á sunnudagsmorgni ( (05.09.2010). Þar sópaði hann til hliðar með einni setningu  utanþingsstjórnarbullinu sem veður uppi í þessum fjölmiðli oft  á dag. En áfram munu þau hjúin, Arnþrúður og Pétur ,sem  stjórna þessar  stöð  halda áfram að  fjasa um utanþingsstjórn,sem  sýnir það eitt að þau  þekkja ekki til þingræðis eða lýðræðis.

 Úr mbl.is (05.09.2010)... þar sem stór jarðskjálfti varð aðfararnótt laugardagsins. Molaskrifara finnst eðlilegra að tala um harðan jarðskjálfta, eða  snarpan jarðskjálfta heldur en  stóran  jarðskjálfta.

 Kraftaverk að enginn hafi látið lífið í jarðskjálftunum, sagði visir.is (04.09.2010) um jarðskjálftana á Nýja Sjálandi. Betra hefði verið: Kraftaverk að enginn lét lífið.

Nú (05.09.2010) eru klerkar  komnir í hár saman í  fjölmiðlum vega  biskupsmálsins. Það hlaut að koma að því.

 Lottóið á svo mikla peninga,að það hlýtur að geta ráðið sæmilega talandi fólk til að kynna  útdráttinn á  laugardagskvöldum. Kynningin  sl. laugardagskvöld (04.09.2010) var  ógóð.

...þegar jörð skreið af stað, hreif með sér  hús og bíla og endaði úti í sjó, var sagt í  fréttum Ríkissjónvarpsins (04.09.2010).  Ekki mjög vel að orði komist, - og heldur ekki þegar sagt var  að íþróttafréttamaður væri með smekkfullan pakka. Það er ekki boðlegt orðalag. Ekki  var sjáanlegt að íþróttafréttamaður héldi á pakka og ekki veit Molaskrifari hvernig smekkfullur pakki lítur út. Í sama fréttatíma var  sagt  frá nýrri flugvélategund  frá  Boeing  sem  nú er  á Keflavíkurflugvelli þar sem flugmenn æfa lendingar í hliðarvindi. Fréttamaður sagði um þessar þotur , að ein þeirra æfði nú flugtak og lendingu... Vélin æfir að sjálfsögðu hvorki  eitt  né neitt.

 Í skjátexta í Ríkissjónvarpinu (05.09.2010) kom við sögu  fuglategundin lyngrjúpa. Ekki hefur Molaskrifari heyrt þessarar fuglategundar áður getið  áður, en kunnátta hans í dýrafræði  er  reyndar ekki upp á marga fiska.  Lynghænu hefur hann hinsvegar  heyrt talað um. 

Þá rifjaðist upp að fyrir löngu sátu íslenskir þingmenn að  snæðingi í Kaupmannahöfn  og biðu heimferðar að loknu Norðurlandaráðsþingi. Flugu þar margar  vísur um borð.   Meðal  rétta var fugl sem hét  „moseand" á máli innfæddra. Eitthvað vafðist fyrir mönnum hvað  fugl þessi héti á íslensku, en  mest var talað um mosaönd.

Einn úr hópi þessar hagmæltu  þingmanna leiðrétti það á leiðinni heim  daginn eftir með svofelldri vísu: 

„Mosaönd" er ekki  til á okkar máli.

Laumað var með lipru táli

 lynghænu í kjaft á Páli.

 

Molar um málfar og miðla 396

 - Hvaða stofnanir ertu að vísa til ? Svona spurði fréttamaður Bylgjunnar (04.09.2010) nýjan félags- og tryggingaráðherra. Hvað  stofnana ertu  að vísa  til ,hefði  fréttamaður  betur  spurt.  Vísað er  til einhvers , ekki til  eitthvað.

Prýðilegur er  Tungutakspistill Ingibjargar B. Frímannsdóttur um hikorð  í Lesbók Moggans (05.09.2010).  Orð í tíma töluð.

Bjarni Sigtryggsson sendi eftirfarandi: „"Rostungur í Flateyjardal" segir í fyrirsögn Eyjunnar í dag, en í tilvitnaðri frétt Húsavíkursíðunnar Skarps segir réttilega "á Flateyjardal." Vanþekking á einföldustu málvenjum er slæm; verra þegar ekki er einu sinni hægt að hafa rétt eftir öðrum - eða hafa fyrir því að fletta upp í bókum eða á Netinu."  Undir þetta skal tekið.

Svofellda athugasemd sendi Árni Gunnarsson (http://reykur.blog.is/)
„Að lyklar skipti um hendur angrar mig ekki svo mjög. Ekki veit ég hvenær fyrst var rætt um að hin og þessi verðmæti hefðu skipt um eigendur en í dag er þetta nokkuð rík málvenja.

Ekki eru allar málvenjur okkar jafn gamlar landnámsmönnum.

 Brenglaðar orðaskipanir setninga eru óþarflega algengar og sumar fremur hvimleiðar:

"Þrítug kona var handtekin á Húsavík í gær sem grunur liggur á að hafi haft fíkniefni í sinni vörslu." Eitthvað álíka er næstum daglega haft á orði í fréttum og mikil furða væri nú ef Húsavík reyndist hafa fíkniefni í sinni vörslu."" Rétt, Árni. Leyfi mér  að vera ósammála þér um handaskiptin.

    Molaskrifari klófesti nýlega í Sunnlenska bókakaffinu á Selfossi  greinasafn Helga Hálfdanarsonar, bók sem  ber  það ágæta heiti: Skynsamleg orð og skætingur. Þar  segir á bls. 145 í grein ,sem upphaflega  birtist í Morgunblaðinu 3. janúar 1984:

     „Oft heyrist sagt, að mál hljóti að breytast, það sé eðlil þess að taka ýmislegum stakkaskiptum og er það stundum kallað  náttúrleg og jafnvel æskileg þróun lifandi máls. Þetta er að því leyti rétt, að tungumál breytist „sjálfkrafa" og líður reyndar smám saman undir lok, ef ekki ekki er sinnt um að varðveita það. Hitt sýnir öðru fremur menningarstig hverrar þjóðar, hversu annt  hún lætur sér um að varðveita tungu sína. Ég vil því ljúka þessu spjalli á sama hátt og ég er vanur,þegar íslenska málrækt ber á góma, og rifja upp þau tvö boðorð,sem ég tel þar skipta mestu máli: Hið fyrra er íhaldssemi; og hið síðara er gífurleg íhaldssemi."   Amen,segir Molaskrifari. Við þetta er engu að bæta.

Molar um málfar og miðla 395

 Kanasjónvarpið hefur hafið útsendingar að nýju. Ekki frá  Keflavík heldur úr  Efstaleitinu í Reykjavík og kallar sig Ríkissjónvarp. Á dagskrá að loknum fréttum fimmtudagskvöldið 2. september  voru:  Bræður og  systur, bandarísk þáttaröð ,þáttur númer 69 af 85. Þá tók við  Réttur er settur  bandarísk þáttaröð, tíundi þáttur af tíu. Svo kom Nýgræðingur , bandarísk þáttaröð, þáttur númer  160 af 169. Þá komu fréttir og veður. Svo  tók við enn ein bandarísk  þáttaröð, Sporlaust, annar þáttur af tuttugu og fjórum.  Klukkan rúmlega ellefu  var svo endursýndur    norskur þáttur.

  Lungann úr kvöldinu ,  eða   frá klukkan rétt upp úr átta  fram til klukkan  ellefu var hið andlega  fóður ,sem þjóðinni var boðið upp á úr   menningarmiðstöð þjóðarinnar í Efstaleitinu fjórar bandarískar þáttaraðir! Það er  engu líkara en  dagskrárstjórar Ríkissjónvarpsins  hafi   farið í búð í Ameríku og keypt stóran brúsa af sápulegi. Svo sitja þeir við sendana  og  blása þaðan  bandarískum  sápukúlum yfir þjóðina kvöld eftir kvöld eftir  kvöld.  Góður vinur Molaskrifara segir hinsvegar að  dagskrárstjórar  Ríkissjónvarpsins kaupi ameríska kílóvöru fyrir slikk  í gámum, óséða  og helli yfir okkur.  

 Þessi samsetning dagskrár í þjóðarsjónvarpinu okkar réttlætir það að skipt sé  um alla þá  starfsmenn sem koma að því að raða saman dagskrá  og finna  til þeirra starfa hæfara fólk.

 Nú spyr Molaskrifari: Hvenær hefðu þeir Pétur Guðfinnsson,seinna útvarpsstjóri , Jón  Þórarinsson, dagskrárstjóri  og Emil Björnsson og  dagskrárstjóri og fréttastjóri  hér á árum áður  sett saman  slíka dagskrá. Svarið er einfalt. Aldrei. Þeir hefðu aldrei  boðið þjóðinni upp á  þvílík ósköp.

 Molaskrifari heyrði upphafið á síðdegisútvarpi  Útvarps Sögu (02.09.2010) þar sem rætt var við  einn eftirlætis viðmælandann , þingmann Sjálfstæðisflokksins, Tryggva Þór Herbertsson. Hann hefur örugglega verið spurður um skýrsluna ,sem hann og bandarískur  hagfræðiprófessor,vinur hans, sktrifuðu og fengi milljónir fyrir  um það hve íslenska efnahagskerfið væri stálslegið, ef ekki gullslegið, og   stæði frábærlega vel.  Þau skötuhjú Útvarps Sögu gleymdu   því örugglega að Tryggvi Þór hefði  skrifaða þessa dæmalausu  og arfavitlausu  skýrslu.

  Enn  er verið að fjalla um það er  fyrirtæki lét  starfsmenn sína losa seyru í eða við þjóðgarðinn á Þingvöllum.  Visir. is fjallaði um þetta (01.09.2010). Þar var sagt:  Sýslumaðurinn á Selfossi hefur fallist á að Holræsa- og stífluþjónusta Suðurlands greiði 200 þúsund krónur í sekt fyrir að leka seyruvökva úr rotþróm út í umhverfið á vatnsverndarsvæði á Þingvöllum.  Fyrirtækið lak ekki vökva. Slíkt orðalag er bara bull. Þetta orðalag var meira að segja notað í tvígang:  Fram hefur komið í fréttum Stöðvar 2 að þetta var líklega ekki í fyrsta sinn sem fyrirtækið lak seyruvökva út í umhverfið. Starfsmenn fyrirtækisins losuðu seyru úr  tankbíl í námunda við borholur þaðan sem neysluvatn kemur.  Það er glæpsamlegt athæfi. Fyrirtækið lak ekki.

Molar um málfar og miðla 394

  Lyklar skipta um hendur  sagði mbl. is við okkur í fyrirsögn (02.092010). Þetta er  afar óíslenskulegt orðalag.  Vonandi hafa   fyrrverandi ráðherra og nýr ráðherra ekki látið hendur skipta, þegar þeir hittust . Í  fréttinni   segir svo:  Nýbakaðir ráðherrar tóku við lyklum af ráðuneytum sínum síðdegis í dag.  Hér er notuð   röng forsetning, af í stað að. Það er bull að  tala um lykla af ráðuneytum.  Lyklar að ráðuneytum er rétt.

Glæsilegt var fjórmastra seglskipið, sem okkur var sýnt (02.09.2010) í fréttum Ríkissjónvarpsins. Það var  í fréttunum  ævinlega kallað barkskip, en barkskip  eða barkur, er þrímastra seglskip að því er segir í Íslenskri orðabók. Svo vitnað sé í þá sömu bók hefði verið réttara að nota orðið skonnorta , sem þýðir tví-  til fimmmastra seglskip með sérstökum seglabúnaði.

 Í fréttum Ríkissjónvarps (01.09.2010) var talað um hitunarkostnað hundrað fermetra heimilis. Hér  hefði verið  eðlilegra að tala um hundrað  fermetra hús eða íbúð. Heimili eru ekki  reiknuð í fermetrum og  þar að auki, þegar rætt er um hitunarkostnað húsnæðis, er eðlilegra að tala um rúmmetra frekar en fermetra. Það eru rúmmetrarnir sem skipta máli í þessu sambandi, -- meira máli en fermetrarnir.

Fréttamat Morgunblaðsins (02.09.2010) í hnotskurn: Stjórnarflokkarnir bæta við sig. Fyrirsögn á eindálki.  Það er alltaf hægt að reiða sig á Moggann.

   Steypireyðurin  norður á Skaga kemur  við  sögu í næstum hverjum einasta fréttatíma sjónvarpsstöðvanna og alltaf gengur fréttamönnum jafn illa að beygja heitið  steypireyður rétt, - er þó einfalt  að fletta því upp. Í fréttatíma Stöðvar tvö (01.09.2010) var talað um steypireyð, -  sú  orðmynd er ekki til í íslensku.  Beygingin er : - steypireyður, steypireyði, steypireyði, steypireyðar. Þetta er í rauninni heldur   einfalt , þótt sumir fréttamanni valdi því ekki.

   Áfram er okkur misboðið  með slettum í auglýsingum.  Nú auglýsir  Ríkissjónvarpið  stærsta outlet landsins , og í annarri auglýsingu  er  þrástagast á  nafni  fyrirtækis  sem hefur  valið sér enskt  heiti og  kallast Curves.Á ensku þýðir  curve , beygja eða sveigja. Fleirtalan  gæti þýtt  boglínur,  en hér er væntanlega verið að vísa  til  konulíkama. Makalaus er smekkleysi og  hugmyndafátækt margra þeirra sem reka fyrirtæki á Íslandi. Ríkisútvarpið kyndir undir  meðan það ekki hafnar slíkum auglýsingum.  

    Um Íslendinga í Mputo í Mósambik, sagði fréttaþulur Ríkissjónvarpsins (01.09.2010) ... eru heilir á húfi en halda sér innan dyra.  Hér hefði átt að segja: ... halda sig innan dyra. Undirritaður  gleymir því seint er hann afhenti trúnaðarbréf sem sendiherra Íslands í Mósambik í nóvember árið 2000.. Það var margra hluta vegna eftirminnileg athöfn.

 Ágætt væri, ef  einhver velviljaður, benti  þingfréttamanni   Ríkissjónvarpsins á að hætta að baða úr höndunum í hvert einasta skipti,sem hún kemur í mynd.  Þetta handapat er einkar hallærislegt að ekki sé meira sagt.

     Kvöld eftir kvöld  er okkur sýnd gömul mynd þar sem  verið er að  sminka, eða farða Jóhannes, frænda minn,  í Bónus fyrir sjónvarpsviðtal.  Sjónvarpsstöðvar,sem  viðhafa vönduð vinnubrögð  geta þess jafnan, þegar sýndar eru  fréttamyndir úr safni, gamlar myndir. Þessi mynd af Jóhannesi er eldgömul og það vita allir sem vilja vita. Íslenskar sjónvarpsstöðvar geta þess hinsvegar  næstum aldrei, þegar Þær sýna okkur gamlar myndir , myndir úr safni. . Þetta er auðvitað dónaskapur gagnvart áhorfendum.  En kemur ekki á óvart ,því  Ríkisútvarpið lítur viðskiptavini sína alveg sérstökum augum.

  Svo er hér í lokin sérstök ástæða til vekja athygli á grein Elínar Skeggjadóttur, húsfreyju og tryggs útvarpshlustanda í Fréttablaðinu í dag  3. september. Hún spyr: Er RÚV dottið úr sambandi? Hún á kollgátuna.: http://www.visir.is/er-ruv-dottid-ur-sambandi?/article/2010546591137

 

Molar um málfar og miðla 393

   Í bæklingnum Málstefna Ríkisútvarpsins (ódagsett útgáfa) eru taldar upp ýmsar orðabækur  og handbækur,sem útvarps- og sjónvarpsmönnum geta gagnast í daglegum störfum.  Þar er sleppt  ágætri bók Marðar Árnasonar, Orðkrókum, Þáttum um íslensku -ambögur, orðfimi og dagleg  álitamál. (Uglan, Íslenski kiljuklúbburinn 1991) Sú bók ætti  reyndar að vera skyldulesning  á fréttastofunni og  öðrum ritstjórnum fjölmiðla..

  Það er heldur leiðinlegt að vera sífellt að tuða um það sama, en sömu ambögurnar  koma  aftur og  aftur fyrir augu okkar og  eyru. Í fréttum Stöðvar tvö (31.08.2010)  þrástagaðist  ágætur  og  þrautreyndur fréttamaður á því að hann væri staddur við stjórnarráðið. Hann stóð við  stjórnarráðshúsið. Á skjánum,  þegar þessi frétt var flutt var hinsvegar réttilega  sagt ,-stjórnarráðshúsið, hvíta húsið við Lækjartorg,sem einu sinni var tukthús. Stjórnarráðið er samheiti á öllum stjórnardeildum eða ráðuneytum.  

 Innanum ruslið, ósannindavaðalinn og óhróðurinn  í Útvarpi  Sögu leynist, þrátt fyrir allt einn og einn ágætur þáttur. Þannig  heyrði Molaskrifari  nýlega prýðilegt viðtal Önnu Kristine Magnúsdóttur við Sigríði Guðmarsdóttur sóknarprest í Guðríðarkirkju. Um það var ekkert nema gott að segja.  En  firnaslæmur var pistill  Baldurs Ágústssonar fyrrum forsetaframbjóðanda  ( endurfluttur 31.08.2010). Hann talaði gegn  aðildarumsókn Íslands að ESB og   lét í veðri vaka, að ESB  væri að stofna her  og  ýjaði að því  að stórráðið, sem hann svo kallaði kynni að ákveða  að ESB setti upp eldflaugaskotpalla á Íslandi. Hann sagði líka ,að okkur kæmu vandamál umheimsins ekkert við. Við ættum bara að hugsa um okkar og okkur. Pistillinn í heild  var sjálfhverf þjóðremburomsa, sem lauk með því að sungið var lagið Íslandi allt. Sannkallað heimsýnarsjónarmið. Engin heimssýn á ferðinni þar.  Því fleiri talsmenn af þessu tagi,sem láta í sér heyra, því betra fyrir þá, sem vilja að aðildarumsókn að ESB nái fram að ganga.

  Hinn orðvari og kurteisi útvarpsstjóri  Útvarps  Sögu, Arnþrúður  Karlsdóttir  talaði ekki fallega um  fréttamenn Ríkisútvarps og sjónvarps hér á árum áður, einkum á upphafsárum sjónvarpsins. Sagði eitthvað í þá  veru, að allir vissu hvernig menn þetta hefðu verið og  kallaði okkur  flokkshunda. Sjálf  starfaði  hin  Framsóknarflokksbundna Arnþrúður  fyrir  Ríkisútvarpið á sínum tíma,  var dagskrárgerðarmaður á Rás  tvö, muni Molaskrifari rétt. Hún var líka kunn í stéttinni fyrir  að vera í góðu vinfengi við forystu Framsóknarflokksins. Hún hefur  þá  væntanlega  samkvæmt  eigin  orðavali og skilgreiningu  verið  flokks----   eitthvað  , -- ekki satt ?