Molar um málfar og miðla CXXIV

 Snilldartexti úr Netmogga (11.08.2009): Við höfum fengið þær upplýsingar að um faraldur sé að ræða. Ég get ekki útilokað að um 50% hermannanna smitist á endanum,“ sagði hann jafnframt. 

Hermennirnir hafa það verkefni að hafa eftirlit með landamærum ríkjanna, sem teygir sig yfir 196 km langt svæði.

Norska ríkisútvarpið segir að hersveitin telji um 600 hermenn.

1.Hermenn  smitast á endanum

2. Landamærin teygir  sig.

3. Hersveitin telur  600 manns.

Batnandi fólki er best að lifa. Loksins var sagt á Rás eitt (12.08.2009) :  Í dag er  tvö hundruð  tuttugasti og  fjórði dagur ársins.

Molar um málfar og miðla CXXIII

 Einhver athyglisverðasta frétt sem ég hef lengi heyrt í sjónvarpi var í sjöfréttum RÚV (10.09.2009)  í kvöld. Þar var  fjallað um  leit að efnum í íslenskum jurtum  í ný lyf sem  hugsanlega gætu gagnast í framtíðinni í baráttu gegn  skæðum  sjúkdómum  eins og krabbameinum og  Alzheimer.

 Þetta er stórmerkilegt mál og í leiðinni er rétt að nefna  að vísindamaðurinn  dr.  Sigmundur  Guðbjarnason  hefur ásamt  Þráni Þorvaldssyni í markaðsmálunum  unnið merkt brautryðjendastarf. Víða  í veröldinni  (m.a. kunningjar mínir vestanhafs)  notar fólk nú lyf úr íslenskri ætihvönn. Öll lyf eru upprunalega úr  jurtum, þótt framleiðslan  fari nú  fram  í verksmiðjum eftir  starf á  tilraunastofum.

Það var kominn tími til að  sagt væri í fréttum frá alvöruvísindum, en ekki einhverju detoxkjaftæði sem, enginn íslenskur læknir eða  vísindamaður leggur nafn sitt við  og beinist umfram annað að því láta fólk greiða  fúlgur  fjár fyrir að láta  sprauta vatni upp í afturendann á sér.  Takk RÚV

Molar um málfar og miðla CXXII

 Fróðlegt og áheyrilegt var það sem  Morgunfrú Rásar eitt (10.08.2009) sagði   eftir að klukkur Útskálakirkju í Garðinum höfðu ómað að lokinni morgunbæn. Verra var að  hún skyldi segja að í dag væri tvö hundruðasti og tuttugasti og annar dagur  ársins. Tvö hundruð tuttugasti og annar hefði dugað

Netmoggi (09.082009) : Þá segir hún að svo virðist sem að forsætisráðherra Íslands, fjármálaráðherra og íslenskar eftirlitsstofnanir hafi lítið gert til að stemma stigu við vöxt íslensku bankanna.  Hér ættti  að  standa:.... stemma stigu við vexti íslensku bankanna.

Ólöf Nordal er þingkona Sjálfstæðisflokksins, var  sagt í sex fréttum RÚV (09.08.2009). Ég hélt að Ólöf Nordal væri einn af þingmönnum Sjálfstæðisflokksins.

Molar um málfar og miðla CXXI

Það er ekki hlutverk fjölmiðla  að breyta  erlendum  staðaheitum sem löngu  eru orðin föst í málinu. Ríkisútvarpið,  og  Morgunblaðið  reyndar líka, Morgunblaðið hafa  tekið upp þann sið að kalla  Hudsonfljótið, Hudson ána. Manhattaneyja er milli Hudsonfljóts og  Austurár (East River).

Enn verra var niðurlag fréttarinnar um flugslys yfir  Hudsonfljótinu þegar haft var eftir borgarstjóranum í  New York, að hann óttaðist  að ekki yrði um góðan endi að ræða.  Illa orðað og óíslenskulegt.

Molar um málfar og miðla CXX

 Í hádegisfréttum Rúv (08.08.2009) var sagt frá  ólátum við lögreglustöðina í Reykjavík. Þá sagði fréttamaður:   Að sögn lögreglu á  mótmælandi að hafa sparkað í höfuð lögregluþjóns.  Hversvegna  þetta orðalag ? Sagði lögreglan ekki að mótmælandi hefði sparkað í höfuð lögreglumanns' ?Hér er fréttastofa RÚV  að  draga taum mótmælenda og  draga  frásögn lögreglunnar  í efa .Mótmælendur hafna frásögn lögreglunnar.Það sjónarmið kom fram.  Þetta voru ekki fagleg vinnubrögð.

Fyrsti vinningur kvöldsins er er svo  mikið sem..  sagði Lottókynnir (08.08.2009) í sjónvarpi.  Eðlilegra  hefði verið að segja: Fyrsti vinningur kvöldsins er hvorki meira né minna en...

Er ekki  alveg  viss um að ég hafi heyrt rétt í sjónvarpsauglýsingu (08.08.200) um ágæti  tómata. En mér  heyrðist  sagt:  .. meira en  60 milljón tonn eru  versluð árlega.   Ljótt  er ef ég heyrði  rétt..

Beygingafælnin er söm við sig. Sagt var  sjónvarpsfréttum RÚV (08.08.2009). Gift átti innan við 1% í Kaupþing.   Sama villan er á  vef RÚV,Fréttin var annars góð úttekt á Giftarhneykslinnu  þar sem nokkrum sérvöldum stjórnmálamönnum og  athafnamönnum tókst að breyta 60 milljarða ( er það ekki rétt tala?) eign  í 45 milljarða  skuld og snuða 60 þúsund viðskiptavini. Það hefur verið ótrúlega  lítið um þetta  mál fjallað, en  vonandi er það að breytast. Þetta er eitt ógeðfelldasta dæmið um samtvinnun pólitískrar spillingar og viðskipta  sem lengi hefur  litið dagsins ljós. Og eru þó líklega ekki öll kurl mkomin  til grafar.

Molar um málfar og miðla CXIX

Í fréttum RÚV klukkan 0500 og aftur klukkan 0600 (08.08.2009) var sagt  frá ungabarni sem  talið hafði verið látið og átti að fara að kistuleggja. Barnið hafði vegið  500 grömm við fæðingu. Íslensk málvenja  er að tala um merkur,  þegar talað er um þyngd nýfæddra barna  en líklega vita  fæstir að  ein mörk er 250 grömm eða þar um bil.  En  svo   sagði fréttamaður, faðir barnsins heyrði grátur úr kassanum  sem  barnið var í.Samkvæmt minni máltilfinningu hefði fréttamaður átt að segja   að faðirinn hefði heyrt  grát (þf.) úr kassanum. Grátur (Kv ft) eru  altarisgrindur  eða  lágt þrep sem kropið er á  við altarisgöngu.  - Aldrei er ég heldur  sáttur  við  þegar  sagt er að ástand  slasaðra eða sjúkra sé  stöðugt.

Það er frábært hjá Rás eitt að leika klassiska  tónlist frá miðnætti  fram undir klukkan sjö á morgnana. Sá er þó galli á gjöf Njarðar að  tónlistin er ekki kynnt og  var það sagt  sparnaðarráðstöfun. Var það ekki  Tómas Guðmundsson  , sem  sagði í ljóði sínu  um  Fjallgönguna, að landslag væri lítils virði ,ef það héti ekki neitt ? Hef  ekki ljóðasafnið hans  við hendina svo þetta er tilvitnun eftir minni ,sem getur verið brigðult. Nákvæmlega það sama finnst mér eiga við um tónlist. Það er  í raun óvirðing við höfunda og flytjendur að láta nafna þeirra ógetið.  Hvað þætti  fólki  ef  lesin væri saga í útvarp, ekki væri  sagt hvað hún héti, hver væri höfundur hennnar og  hver læsi ?

Sem einn af eigendum RÚV ( eins og alltaf er verið að segja okkur í auglýsingum) þá er ég með tillögu til sparnaðar sem  gæti orðið til þess að hægt  væri að taka þessar  kynningar  á sígildri tónlist upp að nýju. Embætti útvarpsstjóra  hefur til umráða einn af dýrustu slyddujeppum landsins. sannkallað lúxustæki. Ef  embættið þarf  bíl, hversvegna þá   ekki notast við  bíl sem kostar  um það bil þriðjung af því sem núverandi farkostur kostar skattgreiðendur ?  Þetta er engin öfund hjá mér. Ég er alveg prýðilega bílum búinn, ef ég má  svo til orða  taka? Ég nefni til dæmis jeppling  eins og  Hyundai Santa  fe  eða KIA Sportage. Flottir  bílar ódýrir í  rekstri og  bila sjaldan.Kosta sennilega þriðjung  af verði núverandi  farkosti þessa háa embættis  Annars man ég ekki  til að embættið hafi í tíð  Andrésar Björnssonar, Heimis Steinssonar, Markúsar Arnar  eða Péturs  Guðfinnssonar þurft á sérstakri  bifreið að halda, bifreið sem   reyndar er  dýrari en sumir   ráðherrabílarnir. En  svona  mætti taka þessar kynningar upp að nýju, -  ef forgangsröðunin væri í lagi.

Þetta er  svona  vinsamlega ábending um hvernig mætti spara og um leið bæta dagskrána.

Reyndar á ég fleiri  sparnaðartillögur í pokahorninu. Þær koma kannski seinna.

Þetta er skrifað árla morguns sunnan undir Hestfjalli,sem ætti  víst samkvæmt málfræðinni að  heita Hestsfjall. Hestfjallið og færeyska  eyjan Hestur eru nákvæmlega eins í laginu ! Hér í Hesti eru brekkurnar bleikar af beitilyngi,sem  skartar sínum skærbleiku blómklösum, sem birtast síðsumars þegar aðrar plöntur búa sig í haustbúning. Eins og segir í ágætri Plöntuhandbók Harðar Kristinssonar. Langþráð regnið  hefur  vakið lyngið til lífs.

Molar um málfar og miðla CXVIII

     Jóhanna Kristjánsdóttir, mín gamla  vinkona og skólasystir, kvartar yfir því á fésbókinni að lítt sé  skrifað um málfar í  fjölmiðlum.  Hér hafa  verið birtir  118 pistlar ,- langflestir um  ambögur og hortitti. En vissulega hefur einnig  verið  vikið að ýmsu öðru. Pistlarnir gætu verið fleiri,- það er nógu að taka.

Í fréttum Stöðvar tvö (05.08.2009) var sagt frá því að  vinsæll kóalabjörn  hefði verið  aflífaður í Ástralíu , en hann var með ólæknandi sjúkdóm. Svo  var tekið  til orða að hann hefði verið mörgum harmadauði.  Það orð er ekki  til í okkar máli. Við  tölum um harmdauða og harmagrát.

 Einhver ótrúlegasta frétt,sem lengi hefur  heyrst er  að formaður Framsóknarflokksins   hafi krafist þess að sendiherrar  erlendra  ríkja mætttu  til yfirheyrslu á  fund  utanríkismálanefndar.   Fréttin  segir okkur að  formaðurinn veit ekki mikið um  gangverk  stjórnkerfisiins  eða  samskipti  við erlend ríki og   fulltrúa þeirra.  Framsóknarmenn ættu að senda formann sinn á  skólabekk.

  Hafi  einhver hyggju á  að,  var sagt í  fréttum  Stöðvar  tvö ((04.08.2009), Hér  ruglað saman. Annað hvort hefði átt að segja:  Hafi einhver í hyggju  eða hafi eihver  hug á.

   Það hlýtur að vera  Sjónvarpi ríkisins mikið áhyggjuefni hve  auglýsingar í  sjónvarpi hafa  hraðminnkað.  Aðalauglýsingarnar  eru  nú  dagskrárkynningar og   auglýsingar um  eigið ágæti Ríkisútvarpsins og þeirra  sem þar starfa, en þar starfar  auðvitað margt ágætisfólk.

Í  fljótu  brgaði  sýnist mér  að    Ríkissjónvarpið  sé  að  verða undir  í samkeppninni  við  Stöð tvö, ÍNN og  Skjá  einn. 

  Í guðanna bænum, stjórnendur  Rúv,  færið okkur  aftur  gömlu  Rás  eitt á  morgnana og hætttið þessu morgunfrúarbulli. Þetta  segi ég sem   einn af  eigendum RÚV,  en   við  erum  auðvitað bara  til að  guma af íauglýsingum   um ágæti  stofnunarinnar . Ráðum engu.  Svo mætti einhver í  tónlistardeildinni segja     morgunfrúnni að   ljóðrænt , venjulega stutt  tónverk´sem á  ensku  heitir Romance, er ekki  kallað  rómans á íslensku, heldur  rómansa. Alla vega  veit  ég ekki betur en  viðurkenni  þekkingarleysi mitt á   sviði tónlistarinnar.

Hlýddi  á  stórkostlega  flaututónleika í  Skálholtskirkju í gærkveldi. Óvenjulegir tónleikar, glæsilegir, Frábært listafólk,sem skilaði  sínu með  sæmd. Yndisleg kvöldstund.

Ökuníðingur

  Sá sem  ekur  stórum  jeppa með  stórt  hjólhýsi í  eftirdragi fram úr   10-12 manna  fólksflutninga bíl með kerru í eftirdragi heitir á íslensku ökuníðingur. Þetta gerir enginn heilvita maður. Svo var forsjóninni  fyrir að þakka  að enginn hlaut  bana  af. Það var ekki ökuníðingnum að þakka. Skelfilegt.Vonandi hlýtur hann verðskuldaða refsingu.

Jeppi eyðilagðist og hjólhýsi splundraðist

Molar um málfar og miðla CXVII

 Í  fréttum RÚV hljóðvarps klukkan 1800 (04.08.2009) var sagt: Lögbann á fréttaflutning Ríkisútvarpsins   var  formlega  aflétt í  dag.  Fréttin var um málefni Kaupþings.  Hér átti  auðvitað  að  segja: Lögbanni á  fréttaflutning   Rúv  var  formlega  aflétt. Svo maður  vitni  í  frægar  bókmenntir  ,  sagði ekki Sherlock Holmes: Elementary, my dear Watson? Einfalt mál minn kæri Watson. Þetta var hinsvegar rétt í  Sjónvarpsfréttum RÚV.

 Ekki kann  Molaskrifari  við þann sið,sem  nú  bfreiðist ört  út,  en það   að segja    að hafa   gaman saman. Þetta  finnst mér  ekki  gott mál. Beint úr  ensku.  Have fun together Við  getum  skemmt okkur  saman , en  ekki haft gaman  saman, -- finnst mér.

Í  fréttum  heftur   oft  verið  sagt í   dag  (04.8.2009) að  fimm hundruð  flugferðir hafi verið  farnar  til Vestmannaeyja. En hvað  voru margar flugferðir  farnar frá  Vestmannaeyjum? Jafnmargar? Fleiri? Færri?  Hvernig  væri að að tala um fjölda flugferða milli lands og Eyja ?

  Ekki get ég neitað því að ég fyllist alltaf sérstakri eftirvæntingu  þegar sérfræðingur þingflokks  Sjálfstæðisflokksins  Tryggvi Þór Herbertsson  tjáir sig um bankamál í  fréttum  fjölmiðla.  Reynsla hans  af bankarekstri  hlýtur að    vera þingflokki Sjálfstæðisflokksins   dýrmæt.

   Fínn þáttur þeirra  Boga  Ágústsonar og Karls  Sigtryggssonar um  sjálfsstjórn Grænlands. Þetta  sýnir að  að þarf ekki  fjölda manns og mikinn tilkostnað  til að gera  fróðlega og  áhugaverða þætti. Þeir  félagar hafa gert  margt  gott og halda því vonandi áfram. Ýmsir hafa kannski  furðað sig á því að   forseti Íslands sást ekki nema í  fimm sekúndur í þættinum.  Þátturinn var hreint ekkert verri  fyrir það.

Í öllu þessu tali undanfarinna vikna og missera um hundruð og þúsundir milljarða íslenskra króna,  hundruð milljóna og  milljarða  dollara  ,sterlingspunda og   evra, veð og trausta og ótrausta lántakendur hefur  rifjast upp  fyrir mér   gömul saga. Það var fyrir  tæpum fjörutíu árum  er  við  hjónin  eignuðumst barn  númer    tvö , að  sá  draumur kviknaði að  eignast þvottavél,svo ekki  þyrfti lengur að   fara með  bleyjurnar í þvottavélina hjá  tengdamömmu.   Fjárráðin  voru ekki  rúm  en  við  stóðum í skilum  með  afborganir  af  80 fermetra íbúð og   vorum hvergi í vanskilum.

Með  hálfum huga  fór ég í  einn af þremur  ríkisbönkunum og  bað um 20 þúsund  króna   lán  til kaupa á þvottavél.  Svarið var stutt. Einfalt nei. Ég hrökklaðist út og  fannst  ég hafa verið  niðurlægður  En ég var  líklega  ekki traustur lántakandi  eins og  Bakkabræður, Baugsmenn eða  Hannes  Smárason. Þetta með þvottavélina   bjargaðist  svo nokkrum mánuðum  síðar og   hún þjónaði okkur  vel og  lengi.   En það    skiptir sem sagt öllu að  vera  traustur lántakandi. Það  fannst þessum bankastjóra ungur blaðamaður ekki vera. Nú þarf þjóðin öll að  borga  sukk og  sóðaskuldir hinna traustu lántakenda , - eða þannig.

 Nokkrum árum seinna keypti ég notaðan  bíl af  sómamanninum Jóni Magnússyni sem kenndur var við  Skuld í Hafnarfirði. Þurfti  auðvitað að fá um helming kaupverðsins lánaðan eins og þá var alsiða. - Á ég ekki að  samþykkja  víxla  , spurði ég Jón.  - Ég   vil ekki sá   neina  víxla,  sagði  Jón  þú kemur bara   á  tilteknum degi í hverjum mánuði og borgar  þetta. -  Einhverju sinni  stóð illa á, gjalddagi kominn og   ekki til  fyrir afborguninni. Ég  hringdi í Jón og   sagði mínar farir ekki sléttar. -  Hafðu engar áhyggjur ,  sagði þessi aldni heiðursmaður. Komdu  bara þegar rýmkast um hjá þér. Það gerði ég  og   fékk kaffi og  pönnukökur  hjá hans góðu konu eins og venjulega.

Þessu tvennu gleymi ég  aldrei.

Molar um málfar og miðla CXV!

 Áhugamenn um  vandað mál  senda  Molaskrifara stundum pistla.   Slíkur   pistill barst  mér á  dögunum frá Jóhannesi Tómassyni  fyrrverandi blaðamanni.  Allar eru ábendingar hans  góðar og  eiga  fullan rétt á  sér.  Með hans leyfi  birti ég pistilinn í heild:

Ágæti Eiður.

 

Af því að ég er í sömu stöðu og þú sem fyrrverandi blaðamaður fylgist ég þokkalega vel með fréttum í blöðum og ljósvakamiðlum. Þar eru iðulega á ferðinni óvandað málfar og ambögur eins og þú hefur verið duglegur að benda á, bæði hreinar villur og klaufalegt orðalag.

 

Ég leyfi mér að halda að flestir blaða- og fréttamenn skrifi ágætan texta en það liggur vissulega misvel fyrir mönnum. Staðreyndavillur og kannski málvillur og ambögur skrifast stundum á reynsluleysi en það á ekki að vera afsökun; á fjölmiðlum hlýtur yfirmaður að lesa fréttir og frásagnir blaðamanns yfir áður en þær birtast og því virðist stundum eitthvað vanta uppá vönduð vinnubrögð.

 

Sem bandamaður í þessari raun datt mér í hug að senda þér nokkrar ábendingar sem þú getur kannski notað í pistlum þínum. Þar sem ég hef hins vegar ekki fylgst stíft með þeim kann að vera að þú hafir þegar fjallað um þessi dæmi.

 

.... en ekkert hefur fjölgað í hópnum síðan þá. Algengt er að heyra í fréttum að eitthvað hafi staðið yfir eða gerst síðan þá og er þar gjarnan vísað til einhvers fyrri atburðar eða einhverra tímamarka. Þarna er þá óþarft orð, nóg er að segja .... ekkert hefur fjölgað í hópnum síðan. Ég nefni ekki ákveðin dæmi en þetta heyrist iðulega.

 

Fyrirtækið xx var selt til yy. Hlutir og fyrirtæki ganga kaupum og sölum. Þarna er til óþarft, það er miklu þægilegra að segja fyrirtækið xx var selt yy. Allt sem er styttra og knappara orðalag er að mínu mati betra.

 

Þjónustustig, gæðastig og vaxtastig – þetta hefur þú eflaust fjallað um áður. Hér eru ,,stigin” óþörf og yfirleitt nóg að segja þjónusta, gæði og vextir. Kannski getur þurft að bæta við lýsingarorði um góða þjónustu eða háa vexti. Í flestum tilvikum er líka eðlilegra að segja hljóð eða bara hávaði en ekki hljóðstig en það má kannski færa fyrir því verkfræðileg rök eða tæknileg að þetta tvennt sé ekki alveg það sama.

 

Svo má líka setja spurningamerki við eftirfylgni. Fylgni hélt ég að snerist um hvort einhver þróun máls fylgdi annarri þróun mála, hvort fylgni væri milli þess að a gerðist og b. En eftirfylgni er oft notuð í því samhengi að það þurfi að fylgja málum eftir þegar eðlilegra væri að nota eftirfylgd.

 

Ég hef þá trú að stéttin meti ábendingar þínar og það er nauðsynlegt að halda uppi rökstuddri gagnrýni. Spurning er hvort Blaðamannafélagið á ekki að taka íslenskt málfar fyrir á málþingi eða pressukvöldi og fara í smiðju til þín eftir efni.

 

Með kveðju og þökkum,

 

Jóhannes Tómasson