Molar um málfar XI

   Að leggja  hönd á plóginn  er að  hjálpa  til  eða  aðstoða  við eitthvað.   Að leggja  gjörva hönd á  eitthvað  er  að vinna   eitthverk  verk  vel.   Nú er  hinsvegar að verða  alsiða  að  tala um "að leggja  gjörva hönd á plóginn". Það fellur mér ekki.  Þar  er  verið að  fella  saman  orðtök ,sem betra er að  nota  hvort  fyrir  sig, - það er að minnsta kosti mín máltilfinning.

Stundum  hnýtur maður um setningar í fréttum sem  erfitt eða ómögulegt er  að  skilja.  Með  góðum vilja  má  ráða í merkingu  eftirfarandi  setningar úr netvísi, en  skýr  er  hugsunin   ekki  og nafnháttarmerki vantar:

"Þá sagði Lúðvík Sjálfstæðisflokkurinn hefði verið hafður með í ráðum þegar leitað var til hans. Flokkurinn hafi hinsvegar ekki viljað taka þátt í því."

Molar um málfar X

   Í  forsíðufrétt Morgunblaðsins í dag  er notað orðið  skattaskjól,sem er    fínt orð yfir  það sem á  ensku er  kallað  “tax heaven”. En í fréttinni er þessi setning: “Þeir sem starfa við  alþjóðlega skattaráðgjöf á Íslandi verður gert að halda lista  .....”.  Þarna á  auðvitað að  standa:” Þeim sem  starfa  við...” og  svo framvegis.  Hvar er  máltilfinningin, Morgunblaðsmenn? Hún hefur    verið víðsfjarri, þegar þessi frétt var skrifuð.

 

Í hádegisfréttum RÚV  talaði fréttamaður um “.. að spyrða breytingunum saman...”    Hann  hefði betur   talað um að  spyrða breytingarnar saman.. Það held ég að sé   réttara mál. Líklega  er  merking  sagarinnar að  spyrða     fréttamanninum  horfin úr  huga, -  að spyrða saman er að  binda  saman á   sporðunum,  tengja saman..

  

Svo  eru hér í  lokin  tvö  gullkorn eða málblóm  af bloggsíðum  frá í febrúar.

“Einstæðar mæður stóðu eftir með sárt ennið “ (05.02.2009). Talað er um að  sitja  eftir með  sárt ennið, ekki standa.

 

 “Víða liggur maðkurinn grafinn í mysunni.”. Það er erfitt  að grafa nokkurn hlut í  mysu. Talað er um að maðkur sé í mysunni, þegar eitthvað er  gruggugt  við  eitthvað,  eða ekki allt með  felldu  í tilteknu máli.

 

Og svo  í lokin gullkorn frá í kvöld  af síðu mikilvirks Framsóknarbloggara ,sem nú vill á þing,- hann var að skrifa um umræður í borgarstjórn Reykjavíkur:

 

 “Ekki veit ég hvað manninum stóð til - en má vera að Ólafur F. hafi átt dálítið erfitt eftir að fyrri dylgjur hans og ásakanir í garð borgarfulltrúa Framsóknarflokksins......".    Þannig var nú það

 

Molar um málfar IX

   Stundum komast orð  og orðtök á kreik úr munni  fjölmiðlunga  og verða einskonar tískuorð. Étur  þá hver  eftir öðrum með  góðri lyst.Í Kastljósi  RÚV sjónvarps í  kvöld var talað  um að  “landa samningi” -  að gera samning. Íþróttafréttamenn þrástagast á  því  að lið “landi sigri” þegar  þau vinna sigur. Það er þó skömminni skárra að heyra þá  tala um að  “landa sigri”  en  að  “sigra keppnina” eins og alltof oft  heyrist. Persónulega  finnst mér þetta löndunartal hálf hallærislegt. Sögnin  að landa  hefur   fyrst og framst þá merkingu í íslensku  að  setja (afla) á land. Dæmi: Aflanum var landað í Þorlákshöfn.  Eftirfarandi   stóð í  netvísi í dag :“Persónuvernd komst hinsvegar að þeirri niðurstöðu að foreldrar nema undir tvítug hafi verið heimilt að fá vitneskju um mætingu barna sinna...” Þetta er enn eitt  dæmið um að fréttaskrifara skortir grunnþekkingu á  móðurmálinu. Þarna átti auðvitað að  standa: “Persónuvernd  komst hinsvegar að þeirri niðurstöðu að  foreldrum nema undir tvítugu hafi verið heimilt að  fá vitneskju um mætingu barna sinna...” Sumir segja  að ekki  eigi að gera  miklar kröfur um málfar til þeirra sem  skrifa á blogginu. Þessu  er ég ósammála.  Eftitrfarandi texti var   á Moggabloggi í dag. Höfundur   titlar sig   stjórnmála- og fjölmiðlafræðing frá Háskóla Íslands og  kveðst leggja  stund á MBA nám, framhaldsnám í  viðskiptafræði.  “Það á eftir að aukast gífurlega að fjölskyldur sæki sér aðstoðar til hjálparsamtaka.  Nú er svo komið að margir innfæddir þurfa frá að hverfa því nýbúar sækja sér mataraðstoðar líka.  Það er enginn greinamunur gerður á fólki, hvorki uppruna þess, litarháttar eða kyns.  Vart var við óánægju hjá innfæddum s.l. miðvikudag hjá Fjölskylduhjálp Íslands er nýbúar voru hátt í helmingur þeirra er sóttu sér aðstoðar þá.  Innfæddir þurfa að skilja að nýbúar hafa jafnan rétt og þeir.” Vonandi er ég ekki einn um  að  finnast þessi  texti fyrir neðan allar hellur. Það liggur  við að   villa sé í hverri einustu línu.  Ekki  veit  ég nákvæmlega hvaða  kröfur eru gerðar til þeirra sem útskrifast úr  stjórnmála- og  fjölmiðlafræði úr Háskóla Íslands. Samkvæmt þessu  eru þær þó ekki miklar hvað móðurmálskunnáttu varðar.  Og svo í  lokin  enn ein  aulaþýðingin   úr netmogga í kvöld:  “Búist var við að snjófall í Norðurríkjunum yrði víða meira en 30 sm.”“Snjófall” ! Senn  verður rigning líklega  “regnfall” ! PS Einhvern tíma var mér  kennt  að segja    Sauðkrækingur  en ekki  Sauðkræklingur eins og íþróttafréttamaður RÚV  sagði í  tíufréttum sjónvarps. Hvað segja  þeir sem búa á  Sauðárkróki ?    

 

Molar um málfar VIII

  Það er  svo sem tilbreyting  að  heyra  fréttamenn sletta  dönsku,en ekki ensku,  eins og  gert var í   fréttatíma RÚV  sjónvarps í kvöld. Fréttamaður  sagði: "..hérna  við kajann liggur...". Það er  alveg  óþarfi að   nota  dönskuslettu, þegar verið er að  segja okkur  að  eitt  af  varðskipum Landhelgisgæslunnar  liggi  við  bryggju.

  Enskusletturnar eru  samt á  sínum stað  hjá  RÚV. Í  spurningaþættinum  Gettu betur í gærkveldi talaði  stjórnandinn um  " að  smæla  framan í heiminn...". Þótt Megas hafi notað þessa  slettu  í  texta og  Toyota umboðið  tekið sérstöku ástfóstri  við hana og hamrað á henni í auglýsingum viku eftir  viku   , þá  eru það vinsamlega tilmæli  til Ríkisútvarpsins  að það  hlífi okkur  við þessari hörmung. Það er ekkert  að  hinni  gullfallegu íslensku sögn að  brosa, og   allir  vita  að "Bros getur  dimmu.....".  Gerum slettuna  "að smæla" útlæga úr íslensku máli.

   Í fréttum RÚV sjónvarps í kvöld  var  tekið svo  til orða "að ganga fast  á  eftir einhverju....". Að ganga fast á  eftir  einhverjum er að  fylgja fast í fótspor einhvers.  En að ganga  fast  eftir einhverju er að  krefjast einhvers, - jafnvel  án tafar, eða  sækja eitthvað fast.  -  Þannig  er  nú það.