Molar um málfar VII

 Ánægjulegt var hve  fljótir  nemendur Verslunarskólans  voru að átta sig á þágufallssýkinni í  fyrirsögn á íþróttafrétt úr Fréttablaðinu í spurningaþættinum Gettu betur  í RÚV sjónvarpi í kvöld. Þessi þáttur  nær  sér ekki almennilega á  strik, - allavega ekki ennþá, enda  við ramman reip að draga  í samkeppni  við  þau  Sigmar og Þóru í Útsvari.  Þau standa sig  með stakri prýði.

 Svo kemur  hér  svolítill  sparðatíningur ,sem  sumir  sjálfsagt kalla.

Í fréttum Stöðvar  tvö var talað um "grátt ofan í  svart".  Orðatiltækið er  að bæta gráu ofan á  svart,  eða  að gera illt verra  eins og  segir í hinni  ágætu handbók Jóns  G.  Friðjónssonar Mergur  málsins. Þá  bók nota  fréttaskrifarar of lítið.

Í fréttum RÚV sjónvarps   var sagt: " Þau eru  af erlendu bergi brotnu". Rétt  hefði verið að  segja af erlendu bergi brotin. Hér  hefði líka mátt  styðjast við hinn ágæta Merg og fletta upp orðinu berg.

Í öðrum hvorum sjónvarpsfréttatímanum í kvöld  var  sagt: "... engu hafði verið  slegið fast um hvenær..."   Þegar eitthvað er ákveðið  eða fastmælum  bundið  er talað um að  slá einhverju  föstu,  en ekki   að "slá eitthvað  fast". Þannig var nú það.

Molar um málfar VI

 Kastljós   sjónvarps  ríkisins  hófst í kvöld á  umræðum um nýjan seðlabankastjóra, sem er  Norðmaður. Honum var lagt það til  lasts að hafa talað ensku á  blaðamannafundi. Það skyldi þó aldrei vera,  að óskað hafi verið  eftir því að  fundurinn færi  fram á  ensku  því  það mál er  flestum íslenskum blaðamönnum mun tamara en norska  eða önnur norræn mál ? Ef   ekkert  verra er um þennan mann að segja en að  hann tali  ensku með norskum hreim, þá er hann líklega bara nokkuð  góður.

 En  svolítið  skondið var, að  Kristinn Hrafnsson blaðamaður, sem   setti út á  enskuframburð Norðmannsins,  sagði, að Norðmenn  töluðu nú ekki "hljómfögrustu enskuna, sem...".  "Hljómfögrustu" ! Það var og.

Í Kastljósi var einnig  talað um "að versla inn". Ég hygg  flestir  séu sammála um að  betra sé að tala um að kaupa  inn. Eðlilegt  er að  segja: Ég fór út að versla. Ekki: Ég fór út að  versla inn.

Sífellt  algengari  verður hinn vondi  ruglingur  þegar talað er um að "versla kjöt"  í staðinn fyrir að kaupa  kjöt. Þessi ósköp mátti meðal  annars  heyra í  bókaauglýsingum fyrir  jólin þegar talað var um að "versla bækur". Við kaupum bækur hjá þeim sem versla með  bækur. Þannig er  nú það.

Svo þakka ég þeim sem  skrifað hafa jákvætt um þessa  pistla mína. Ég met það mikils.

Molar um málfar V

Í prentmogga  í dag  er frétt um flugslys . Þar segir:

“Talið er að  flugvélin... hafi farist yfir opnum sjó...”

Á íslensku er aldrei talað um “opinn sjó”,hvað þá  að  flugvél farist "yfir opnum sjó”. Hér er  að líkindum enn ein aulaþýðingin úr ensku á  ferð. Við tölum um opið haf. Við tölum  líka um  auðan  sjó, að vera kominn á  auðan  sjó  (íslausan)  þýðir að vandamál séu  að baki  eða leyst.  

 

“Sungið fyrir sætan feng”, er  hinsvegar  fín  fyrirsögn á  baksíðu Mogga á  Öskudaginn um  syngjandi börn í sælgætisleit.

 

Svohljóðandi auglýsing  vakti athygli mína í  hádegisútvarpi RÚV í dag: “Tveir fyrir einn á  gleraugum”.   Þetta þýðir líklega , að  sá sem  kaupir  ein gleraugu fær önnur í kaupbæti. Íslenskulegt er þetta orðalag ekki og hvorki Ríkisútvarpinu né  auglýsanda  til sóma.

 

Svo er spurt: Hver er tilgangur Fréttastofu Ríkisútvarpsins  með  því að  bæta orðinu “nokkur” inn í nafn einstaklings sem nefndur var  í  kvöldfréttum. “Ragnhildur nokkur Ágústsdóttir” var þar  sagt. Í   íslenskri  orðabók  segir, að þegar orðið “ nokkur” sé  notað  með  mannsnafni sé það til að sýna  “ að maðurinn sé óþekktur   eða  ómerkilegur”.

 

Hversvegna  þurfti  fréttastofa  Ríkisútvarpsins að niðurlægja umræddan einstakling ?  Ekki  eru þetta þau faglegu vinnubrögð sem  fréttastofan  státar af og  hlustendur  eiga  kröfu  á.

 

Það er heldur  ekki traustvekjandi, þegar  fréttamaður  RÚV  sjónvarps  fer tvisvar rangt með nafn forsætisráðherra Noregs í sama fréttatímanum og ekki er  talin ástæða  til að leiðrétta eða   biðjast  afsökunar. Fréttaþulur hafði nafnið rétt í lok fréttarinnar, en þá var  bæði  búið að segja að  forsætisráðherrann héti Thorvald  Stoltenberg og  Jens  Stoltenberg.  Síðara nafnið er rétt.  Thorvald  Stoltenberg er    fyrrverandi utanríkisráðherra og  faðir núverandi  forsætisráðherra.

 

Það var hinsvegar gaman að heyra Þóru Tómasdóttur  tala fallega norsku við  Jens  Stoltenberg í Kastljósi. Það er of  algengt að heyra íslenska  fréttamenn tala misgóða  ensku  við  norræna viðmælendur.

Molar um málfar IV

Í  þessum molum hefur  verið meira um last en lof.  Ástæða er til   að  hrósa þeim, sem skrifa og  lesa fréttir RÚV á nóttunni,  en þar eru lang oftast  að verki þeir  Jón Thordarson og Kristófer  Svavarsson. Fréttir þeirra  eru   á  vönduðu máli og  vel fluttar.

 

Stundum  finnst mér að  visir.is  hljóti að vera  verst  skrifaði netmiðillinn:

 

Dæmi:

Ástralski rithöfundurinn Harry Nicolaides var sleppt  lausum úr  Taílensku fangelsi   21.02.

  

Íslenskum hjónum, með fjögur ung börn, og feðgum var flogið heim frá Danmörku í gær á kostnað....        og

Með von um betri framtíð í Danmörku flugu þau út ásamt bróður konunnar og sonar hans  22.02.

Um fangelsismál:

Yfirvöld hafa neyðst til að  tvímenna í  suma  klefa... (Það  væri  ekki ónýtt að  sjá yfirvöld  tvímenna !)

Erlendum föngum  fjölgar statt og  stöðugt  

Haft eftir  talsmanni  skattgreiðenda um   greiðslur til þingmanna á  Evrópuþinginu: “Hann sjái ekkert annað en  rán um hábjartan dag”. Fréttaskrifari    talar  reyndar um  Evrópuráðsþingið .Það   er  rugl.  Fréttin er um þingmenn á  Evrópuþinginu.

Þetta eru undirmálsskrif.

Skítugt plast á ljósastaurum

Skítugir og tættir  plastborðar sem einu sinni voru  hvítir  eru  nú á   næstum hverjum  einasta ljósastaur milli Reykjavíkur og Hafnarfjarðar.

Mér er sagt, að samtök sem kenna  sig  við Nýtt lýðveldi  hafi  komið þessum plastborðum fyrir  til að minna  sig og málstað sinn.

Sé það rétt að þessi  samtök beri ábyrgð á þessum umhverfissóðaskap ættu þau að sjá  sóma sinn í fjarlægja þessar plastslitrur sem nú  flygsast í vindinum. Varla ætlast þau til að  bæjarstarfsmenn hreinsi þetta á kostnað skattborgara, - eða hvað ?

Molar um málfar III

Erfiðlega gengur  fjölmiðlungum  með orðið verðlaun. Í sjónvarpsfréttum RÚV í kvöld var fjallað um Blaðamannaverðlaun. Fréttaþulur sagði: “Þrenn verðlaun voru veitt, - eitt í hverjum flokki”. Átti  að  sjálfsögðu að vera “ein í hverjum  flokki” -  ein verðlaun, tvenn verðlaun , eins og  vikið var að í síðustu Molum. Viðmælandi  fréttaritara  sagði í sama fréttatíma í  kvöld, að “ekki gætti  togstreitu í garð útlendinga”.  Þessa orðnotkun á ég fremur  bágt með að  skilja,  þótt mig  gruni hvað verið er að reyna að segja. Í útvarpi var í  dag  talað um “að bæta upp  fyrir  eitthvað”. Þarna hefði  mátt  tala um  að  bæta eitthvað upp eða  bæta fyrir eitthvað. Ekki “upp fyrir”. Þá var líka talað um að “hafa verkefni   fyrir  höndum” í merkingunni  að eiga  fyrir höndum  að gera eitthvað. Í vefútgáfu DV stóð í  gær: “Hinni 86 ára gömlu Arlene Hald frá Nebraska í Bandaríkjunum varð fremur undrandi þegar hún fékk símareikning....” Það er  ekki einsdæmi að lesa  svona lagað, -- því miður. Þarna  geymir  skrifari hvaðan hann lagði upp, þegar hann er kominn í miðja  setningu. Sannkallað  gullfiskaminni. Þarna gæti  staðið “ Hinni  86 ára  gömlu... var brugðið...”  Eða: “Hin 86 ára  gamla.... varð fremur undrandi...” Það er auðvitað rétt sem  nokkrir sögðu í athugasemdum   við  síðustu Mola um  forsetninganotkun með  staðanöfnum, að þar er sumt á  reiki. Það er til dæmis  bæði sagt í Siglufirði og á Siglufirði. Um þetta eru  engar  reglur. Það verður  að læra  hvaða  forsetningu  ber að nota með  hverju staðarheiti og  virða málvenjur  heimamanna. Í þessu eru engin  rök. Ekki fremur en  um notkun forsetninga í  ensku. Við  förum upp á  Akranes , en upp í Borgarnes. Austur  á Breiðdalsvík, en austur í Vík í Mýrdal og  svo mætti áfram  telja. 

Molar um málfar II

  Á Morgunvakt   Rásar 1 á RÚV í morgun var  talað um “þrjú verðlaun”. Orðið verðlaun er  fleirtöluorð. Þessvegna  hefði verið rétt að tala um þrenn verðlaun. Þetta er algeng  villa.  Rataði meira  að segja inn í áramótaávarp  forseta  Íslands fyrir  fáeinum árum. Í Morgunblaðinu  var  svo  tekið  til orða í dag að ekki  hefði verið “gengið á eftir málinu”.  Það er  hægt að ganga eftir  svari, krefjast  svars. Ekki er  hægt að   ganga á  eftir  svari eða ganga á  eftir máli. Það  sem  blaðamaður   Morgunblaðsins líklega átti  við  var að  þessu tiltekna  máli hefði  ekki verið  fylgt  eftir. 

Í fréttum  RÚV  kl. 1800 var  sagt að væntanlegur  frambjóðandi  væri  fæddur  á Neskaupstað. Þetta er andstætt  málvenju. Það  er aldrei  talað um  að fara á  kaupstað  eða  að eitthvað  gerist á  kaupstað.

Á mínu bernskuheimili var   raunar aldrei  talað um Neskaupstað heldur ævinlega Norðfjörð þar sem  við áttum  og eigum frændgarð.

Molar um málfar

   Það var  ágætlega að orði komist í fréttum  RÚV í gærkveldi ,að laxeldi hér  á landi væri að  vaxa  fiskur um hrygg.

 Á Stöð  tvö var í fréttum talað um að  eitthvað hefði vakið "blönduð viðbrögð". Átti  auðvitað að vera  "blendin viðbrögð".

 Í einhverjum ljósvakamiði  var  talað um  eftirmáli  yrðu  ekki  vegna  tiltekins máls.  Þetta átti  að  sjálfsögðu að  vera  eftirmál, - það er  að  segja  eftirköst eða  afleiðingar.  Eftirmáli er  hinsvegar niðurlagsorð, eða  stuttur pistill  eftir  lok  meginmáls.

 Við afhendingu  tónlistarverðlauna  hrutu  ýmsir  molar , ekki allir  gullslegnir. Þar var til  dæmis  talað um  söluárangur ! Þar bar ræða  Þorgerðar Ingólfsdóttur  af sem  gull  af eiri, er  hún tók  við verðskulduðum  heiðursverðlaunum   föður  síns.

 Skrifarar eiga  ekki að  nota orðtök ,sem þeir  hafa ekki á valdi sínu. Þannig  segir  Alþingismaður á  bloggsíðu sinni í kvöld: "Samfylkingin þraut örendið í  samstarfinu við  Sjálfstæðisflokkinn."   Þarna á   að  sjálfsögðu að  standa  "Samfylkinguna  þraut....". 

 Loks er rétt  að nefna  að   aftur og  aftur  heyrir  maður   sömu  erlendu  staðanöfnin borin  rangt fram. Reyndasti fréttalesari  ljósvakans  talaði í fréttum Stöðvar tvö í  kvöld  um  ríkið  (skrifað eftir  framburði) ko´nektiköt.  Réttur framburður  er ko´nettiköt. Smáatriði , en pirrandi samt. Rétt  eins og   enn  heyrist talað  um arkansas en ekki   arkansaw. Það eru  til  fínar handbækur um framburð ,sem  fólk á að gefa sér tíma  til að fletta upp í.

Frábær Framsóknarhúmor

  Það verður ekki af  Framsóknarbloggurum skafið , að þeir  hafa  skemmtilegan húmor, sumir  hverjir að minnsta kosti.

  Árum saman var gert  grín að því að  Framsóknarflokkurinn væri opinn í báða enda.  Framsóknarþingmaðurinn Helga  Sigrún Harðardóttir er  með  bloggsíðu undir  enskri  fyrirsögn: "Those  are my principles. If you  don´t like them, I have others!" Þetta mun  vera  tilvitnun  í Groucho Marx. Á íslensku þýðir þetta   svona frjálslega þýtt, -  að vera opinn í báða  enda.

 Annar  Framsóknarbloggari,sem  vill verða  þingmaður, telur  mörgum útlendingum það  til  tekna að þeir séu  Framsóknarmenn. Þannig  er  Barack Obama Framsóknarmaður og  sama máli  gildir um Olli Rehn. stækkunarstjóra ESB. Þetta er þeim mun fyndnara þar sem  Framsóknarflokkurinn er  svo séríslenskt  fyrirbæri að hann á sér  engar hliðstæður  í öðrum löndum.  John F. Kennedy  var reyndar líka sagður  Framsóknarmaður á sinni tíð.  Líklega  er þetta þetta sérstök  tegund af  barnalegri vanmetakennd  ,  að  nudda sér utan í frægt  fólk úti í heimi.

 Það er hinsvegar ekki  víst að þeim Obama  og  Olli Rehn  þyki  fyndið að vera kallaðir  Framsóknarmenn á Íslandi, ef  einhver skýrði málið og flokkinn  fyrir þeim,  en það er  svo  aftur önnur saga!

 

 

Um Moggamálfar

Ósköp er að þurfa að lesa:

"Íslenskt landslag bregður fyrir í nýrri auglýsingu frá Co-operative Group sem ætlað er að vekja athygli á að fyrirtækið geri strangar kröfur um viðskiptasiðferði."

Það er   ambaga að tala um að eitthvað bregði  fyrir. Einhverju bregður fyrir.

Ámátlegt er líka  að  segja  eins og  stendur í myndatexta: "Íslensk náttúra  er  engri lík".  Engri hvað? Engri náttúru ?  Eðlilegra  væri að  segja: Íslensk  náttúra  er  engu lík. Miklu betra  væri að  segja  að íslensk náttúra  sé  einstæð eða   eigi sér ekki hliðstæðu(r).

Vandið ykkur,  Moggamenn. Þið  getið betur !

Íslenskt landslag og Bob Dylan